نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکترای علوم سیاسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
امام رضا(ع) در دورۀ خاصی از نظر فکری و اجتماعی به‌سر می‌بردند. ایشان تحت شرایطی پیشنهاد منصب ولایت‌عهدی از طرف مامون را می‌پذیرند و سعی دارند جامعه را با راهبردهایی منطقی در مسیر حقیقی دین اسلام هدایت کنند. هدف اصلی این مقاله این است که چهارچوب تحلیلی چهارمرحله‌ای اسپرینگز بر راهبردهای امام رضا(ع) در آن دوره برای هدایت مردم و تمشیت امور را بازسازی کند. بر این اساس، ابتدا به ارزیابی و چشم‌انداز ایشان از مشکلات و وضعیت آن روز جامعۀ اسلامی می‌پردازد. سپس بی‌نظمی و ناهنجاری‌های جامعه را از نظر آن امام ریشه‌یابی می‌کند. همچنین جامعۀ مطلوب و راه حل امام رضا(ع) برای رسیدن به آن را مطالعه می‌کند. از نظر امام رضا(ع) مهم‌ترین مشکل و بی‌نظمی آن روز جامعه اسلامی، انحراف در وجوه گوناگون از دین اسلام است. ایشان راه حل مشکلات را پیاده کردن یک ساختار اجتماعی و سیاسی خاص در چهارچوب اسلام می‌داند که در قالب امروزی آن ایجاد نوعی حکمرانی مطلوب است. البته ایشان قبل از ولایت‌عهدی، بیشتر حوزۀ اجتماعی حکمرانی را دنبال و پس از آن به تمام ابعاد توجه می‌کند. تحقق این حکمرانی هم در قالب گفت‌وگو در تمام ارکان اجتماعی است. آن امام بزرگوار از این طریق و با اعتماد، همبستگی و مشارکت اجتماعی و به‌عبارتی با ایجاد سرمایۀ اجتماعی بسیاری از اهداف خود را تحقق می‌بخشد
کلیدواژه‌ها
ـ ابن بابویه، محمدبن علی.(1390). الامالی. ترجمه محمدباقر کمره‌ای. تهران:کتابچی.
ـ ــــــــــــــــــــــــ.(1413ق). من لایحضر الفقیه. 4جلدی. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ ــــــــــــــــــــــــ.( 1372). عیون اخبار الرضا. ترجمه علی اکبرغفاری وحمید رضا مستفید. جلد 1و2. تهران: نشرصدوق.
ـ اسپرینگز، توماس. (1370). فهم نظریه‌های سیاسی. ترجمه فرهنگ رجایی. چاپ دوم. تهران: انتشارات آگاه.
ـ اسفندیاری، مصطفی. (1395). «آرمان شهر از منظر امام رضاg». فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ رضوی. س 4. ش15. صص: 99-132.
ـ اسماعیل زاده امامقلی، یاسر. (1395). «نگرشی به وحدت و تقریب مذاهب در سیره و گفتار امام رضاg». فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ رضوی. س 4. ش 15. صص: 155-191.
ـ افتخاری، اصغر. (1383). مصلحت و شریعت؛ مبانی و جایگاه مصلحت در اسلام. تهران: انتشارات گام نو.
ـ ـــــــــــــــ. (1392). «مفهوم سیاست در مکتب رضوی». فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ رضوی. س1. ش3. صص:7-26.
ـ اکبری، امیر. (1390). «واکنش‌های سیاسی امام رضاg در تقابل با بحرانهای عصر خویش». فصلنامه پژوهشنامه تاریخ. س 7. ش 25.صص:1-31.
ـ امام جمعه زاده، سیدجواد؛ مسعودی رجا، سید ذکریا؛ سراج، سیدعلی. (1395). «بررسی تطبیقی کاربست پارادایم جهانی شدن فرهنگ و جهان‌بینی دینی بر ساماندهی زندگی بشریت با تأکید بر معارف رضوی». فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ رضوی. س 4. ش 15. صص:193-227.
ـ امام جمعه زاده، سید جواد؛ محمود اوغلی، رضا. (1393). «واکاوی مواضع سیاسی امام رضاg در بحرانهای اعتقادی– سیاسی دوره (203-183ق)». فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ رضوی. س 2. ش5. صص:7-30.
ـ بور، مارک. (1397). حکمرانی؛ مقدمه‌ای بسیار کوتاه. ترجمه عرفان مصلح و زهره کریمیان. تهران: نشر کرگدن.
ـ بوردو، ژرژ. (1378). لیبرالیسم. ترجمه عبدالوهاب احمدی. تهران: نشر نی.
ـ تاج بخش،کیان. (1384) .سرمایه اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه. ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان. تهران: نشر شیراز.
ـ جمال‌زاده، ناصر؛کیانی مجاهد، حامد؛ حکیمی، محمد. (1397).«قدرت نرم در سیره رضوی». فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ رضوی. س 7. ش 28. صص:187-217.
ـ جمعی از نویسندگان، زیر نظر احمد پاکتچی و به اهتمام مرتضی سلمان نژاد (1393). ابعاد شخصیت و زندگی حضرت امام رضاg. 2جلدی، تهران:انتشارات دانشگاه امام صادقg.
ـ جهانگیر فیض‌آبادی، احمد؛ فرخی، میثم. (1395). «واکاوی سیاست گذاری فرهنگی در سیره امام رضاg». فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ رضوی. س 4. ش 14. صص:7-28.
ـ حاتمی، محمدرضا؛ بیگی، محمدرضا؛ رفیعیان، سجاد. (1398).«مهم‌ترین مولفه‌های حکومت مطلوب در اندیشه و کنش سیاسی امام رضاg». فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ رضوی. س7. ش26.صص:119-218.
ـ حسینی فر، مریم. (1395). «مبانی اندیشه و رفتار سیاسی امام رضا g».پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی. دانشگاه علامه طباطبایی.
ـ حسینیان، روح‌الله. (1397). چهارده سال رقابت ایدئولوژیک شیعه در ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ـ درخشه، جلال؛ حسینی، سید مهدی. (1394). «مولفه‌های سیاست‌ورزی در سیره امام رضاg». فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ رضوی. س 3. ش 12. صص:7-34.
ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــ.(1392). « سیره سیاسی امام رضاg در برخورد با حکومت جور(مطالعه مورد ولایت‌عهدی)». فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ‌‌رضوی. س1. ش1. صص:7-31.
ـ درخشه، جلال؛ موسوی نیا، سید مهدی. (1397).«مولفه‌های حکمرانی شایسته در سیرۀ حکومتی پیامبر اسلامn». دوفصلنامه پژوهشهای علم و دین. س9. ش17.صص:1-28.
ـ دلبری، شهربانو؛ زحمتکش، زهرا. (1396).«به‌کارگیری شیوه‌های تسامح و تساهل در سیره تربیتی امام رضاg ». فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ‌‌رضوی. س5. ش 2. صص:31-68.
ـ رجبی، فاطمه؛ مطهری، اعظم. (1394). «سبک شناسی کلامی امام رضاg». فصلنامه پژوهشهای اعتقادی و کلامی. س 5. ش 19. صص:81-98.
ـ رفاعی، احمد فرید. (1346ق). عصر المأمون. مصر: دارالکتب المصریه.
ـ سروی مجد، علی. (1395). «تعاملات اجتماعی مطلوب در آموزه‌های امام رضاg با تاکید بر نامه حضرت عبدالعظیم حسنی». فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ رضوی. س 4. ش 16. صص:211-249.
ـ سلطانی نژاد، احمد. (1396). «فناوری اطلاعات و تحول در مفهوم حکمرانی خوب». فصلنامه سیاست.س 47. ش1.صص:79-97.
ـ سیاوشی،کرمی.(1394). «راهکارهای تقریب مذاهب در سیره و گفتار امام رضاg». فصلنامه مطالعات تقریب مذاهب اسلامی. س 10. ش 29. صص:73-84.
شاه علی، احمدرضا؛ دوالی، محمدمهدی(1396). «خصوصیات مدیران شایسته در سیرۀ رضوی». فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ‌‌رضوی. س 5. ش20.صص:223-254.
ـ صالحی، صغری. (1395).«نقش مولفه‌های کرامت درکمال انسان از منظر امام رضاg ». فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ‌‌رضوی. س4. ش13. صص:93-120.
ـ صحیفة الرضا. (1406ق). منسوب به امام رضا على بن موسى g. مشهد. ناشر:کنگره جهانى امام رضا g.
ـ طبرسی،فضل ابن الحسن(1430ق).مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج2، بیروت:موسسه الاعلمی للمطبوعات،الطبعه الاولی.
ـ طبری، محمد بن جریر. (1363). تاریخ طبری .مترجم ابوالقاسم پاینده. تهران:انتشارات اساطیر.
ـ عجم اوغلو، دارون و رابینسون، جیمز. (1392). چراکشورها شکست می‌خورند؟ سرچشمه‌های قدرت، فقر و غنای کشورها. ترجمه پویا جبل عاملی و محمدرضا فرهادی. تهران: انتشارات دنیای اقتصاد.
ـ غنوی، امیر. (1395). «طرح اندیشه مهدویت درکلام معصومان: امام کاظمg و امام رضاg». فصلنامه مشرق موعود. س10. ش37. صص:4-30.
ـ فرمیهنی فراهانی، محمدرضا؛ یاوری، محمد جواد.(1393).«اندیشه وسیره سیاسی امام رضاg». فصلنامه معرفت. س23. ش196. صص:63-82.
ـ فقه الرضا. (1406 ق). منسوب به امام رضاg. مشهد: موسسه آل البیت b.
ـ قادری،حاتم. (1389). اندیشه های سیاسی در اسلام و ایران. تهران: انتشارات سمت.
ـ قمی، حاج شیخ عباس. (1377). منتهی الامال. قم: جاویدان.
ـ قیومی اصفهانی،جواد. (1387).صحیفه الرضا. قم:دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
کارخانه، علی.(1392). سیره سیاسی امام رضا g و تحلیل مسئله ولایت عهدی. قم: بوستان کتاب قم.
ـ کریمی، محمود؛ دیمه کار، محسن. (1392). مجموعه تفسیری امام رضاg. مشهد: بنیاد بین‌المللی فرهنگی و هنری امام رضاg.
ـ کلینی، محمدبن یعقوب. (1381). اصول الکافی ج4،1و5. مترجم: سید جواد مصطفوی.تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ گیدنز، آنتونی. (1376). جامعه‌شناسی. تهران: نشرنی.
ـ مجلسی، محمد باقر. (1403ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسسه الطبع و النشر.
محمدی ری شهری، محمد(1393).حکمت نامه رضوی(جلد اول).ترجمه حمیدرضا شیخی.چاپ و نشر دارالحدیث.
ـ مفتح، محمدهادی؛ غلامعلی، قاسم؛کردنژاد، نسرین. (1394). «امکان سنجی اجرای نظریه حکمرانی خوب با تاکید بر جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب. س2. ش2. صص:151-178.
ـ مفید، محمد بن محمد (1378)، الارشاد، ترجمه رسولی محلاتی. بی جا: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
ـ موثقی، سید احمد. (1386).«گفتگو و توسعه». فصلنامه سیاست.س37. ش2. صص:191-227.
ـ میرترابی، سید سعید. (1396).«تحلیل شیوه ها و ابعاد نهادسازی در روند ساخته شدن دولت پس از انقلاب از منظر نهادگرایی تاریخی». فصلنامه دولت‌پژوهی. س 3. ش 9. صص:1-43.
ـ میرحسینی، یحیی؛ میرجلیلی، علیمحمد؛ زارعی محمودآبادی، حسن؛ زارع زردینی، احمد؛ هاشمی، زهرا. (1399). « مواضع امام رضاg در برابر گفتمان های مشروعیت سیاسی دستگاه خلافت» .فصلنامه علمی- پژوهشی فرهنگ‌‌رضوی. س8. ش 31.صص:155-184.
ـ نقیه، محمدرضا. (1391).«سیاست اخلاقی در سیره امام رضاg ». فصلنامه اخلاق. ش 6. صص:67-81.
-Binder, Leonard(2018).Islamic Liberalism.Chicago&London:The University of Chicago press.
-Guga, Ayuba( 2015 ).Good Governance,Akey Drive to Sustainable Devewlopment in Nigeria.International Journal of Eduction and Resarch.
-Kaufmann, Danial(2010).The World wide Governance Indicators:Methodology and Analytical Issues,The World Bank Development Ressarch GroupMacro economics and Growth Team September.
-Kazantsev, A, (2012).Policy networks in European–Russian gas relations:Function and dysfunction from a perspective of EU energy security,Communist and Post-Communist Studies.
-Pierre, J. and Peters, B. G, (2012).Debating Governance: Authority,Steering,and Democracy.Oxford:Oxford University Press
-Plumptre, tim &JhonGraham(1999),Governance AndGood Governance:International andAboriginal Perspectives.InstituteOn Governance, December3.
-Putnam, Robert(2001), Social Capital:Measurement and Conseqences.Isuma-Canadian Journal of Policy Research,Vol.Spring.41-5.
-Sapru.R.K.(2006),Administration Theories& Management Thought, Pubihshed by Prentice hall of India.
-UN-HABITAT( 2012)."Global Campaign on Urban Governance:Concept Paper Access in:www.unhabitat.com.
- Van der Kroon(2002), Social capital and communication. Agricultural Economics Research Institute (LEI).
-Wolcock, Micheal(1998).Social Capital and Economic Development:Toward a Theoretical Syntesis and Policy Frmework.Theory and Society,Vol.27.
)