نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد یار زبان و ادبیات عربی دانشگاه سمنان

2 کارشناس ارشد مترجمی، دانشگاه سمنان

چکیده

انسجام مفهوم معنایی است که به روابط معنایی موجود در متن اشاره دارد و آن را به عنوان یک متن از غیر متن متمایز و مشخص می‌کند. انسجام به سه دستۀ دستوری، واژگانی و پیوندی تقسیم می‌شود. این پژوهش به بررسی عناصر انسجامی متن بر اساس نظریۀ مایکل هالیدی و رقیه حسن در خطبه غدیریۀ امام رضا (علیه السلام) می‌پردازد. بر اساس این نظریه آنچه متن را منسجم و یکپارچه و از نوشته‌های پراکنده و از هم گسیخته متمایز می‌سازد، عامل انسجام است. در این گفتار بر اساس روش توصیفی تحلیلی و با ترسیم نمودار، عوامل واژگانی انسجام‌بخش متن، چون (هم‌آیی، تضاد، انسجام دستوری و مراعات­النظیر) و تکرار (واژه و عبارت( از متن خطبۀ غدیریه استخراج و با آوردن مثال‌هایی تحلیل شد. نتیجه اینکه  عوامل انسجام در متن خطبه رعایت و باعث منسجم و پیوسته‌تر شدن آن شده است. آنچه متن خطبه را منسجم کرده است صرفا رعایت اصل انسجام نیست؛ بلکه ناشی از تناسب درونی موجود بین لایه‌های متن خطبه است که برخاسته از فهم عمیق صاحب کلام و درک ماورای روابط بین واژگان و نیز قدرت خلق و آفرینش ادبی و دمیدن روح به کالبد کلمات است؛ امری که چون به درستی صورت پذیرفته به رستاخیر کلمات انجامیده است.

کلیدواژه‌ها

  قرآن کریم.
ـ  ابن بابویه، أبی جعفر. (1378). عیون أخبار الرّضا. قم: انتشارات الشریف الرضی.
ـ  ابن طاووس، علی بن موسی. (1996م). إقبال الأعمال. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
ـ البرزی، پرویز. (1386). مبانی زبان شناسی متن. تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر.
ـ امیری خراسانی، احمد ؛ علی نژاد، حلیمه. (1394). «بررسی عناصر انسجام متن در نفثه المصدور بر اساس نظریه هالیدی و حسن». متن پژوهشی ادبی. س19. شماره 63. صص: 20ـ 41.
ـ امین عاملی، سید محمد.(1418ق). أعیان الشیعة. بیروت: دارالتعارف.
ـ  پروینی، خلیل ؛ نظری، علیرضا. (1394). «زبان‌شناسی متن و انطباق الگوی انسجام در دیدگاه صاحب نظران معاصر عرب». دو ماهنامه جستارهای زبانی. صص: 123ـ  146.
ـ حمیری، عبد الواسع. (2008م). الخطاب و النّصّ. بیروت: مجد.
ـ سلیمان بن ابراهیم، حنفی قندوزی. (1422ق). ینابیع المودة لذوی القربى. چاپ دوم. قم: دار الأسوة للطباعة والنشر.
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1376). موسیقی شعر. چاپ پنجم. تهران. نشر آگاه.
ـ صلح جو، علی. (1377). گفتمان و ترجمه. تهران: نشر مرکز.
ـ  طالبی، آمنه فاطمه الزهرا. (2008م). إشکالیة حدود الترجمة الآلیة. ترجمة نظام سیستران للمتلازمات اللفظیة. جامعه منتوری. الجزائر: کلیة الآداب واللغات.
ـ  طبرسی، فضل بن حسن. (1417ق).أعلام الوری باعلام الهدی. قم: موسسه آل البیت لإحیاء التراث.
ـ  فضل الله، محمد جواد. (1377). تحلیلی از زندگانی امام رضاg. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
ـ قوامی، بدریه؛ آذرنوا، لیلا. (1392). «تحلیل انسجام و هماهنگی انسجامی در شعر کوتاه از شاملو». فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی. س5. شماره15. صص: 74-93.
ـ کلینی، محمد بن یعقوب. (1363). اصول الکافی. ج 8. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
ـ کمائی‌فر، سعیده؛ جابر، مریم.(1391). «انسجام متن تعاریف در کتاب‌های درسی دانشگاهی». دوفصلنامه علوم انسانی. شماره2. صص: 25ـ  45.
ـ لاینز، جان. (1383). مقدمه ای بر معناشناسی زبانشناختی. تهران: گام نو.
ـ لطفی پور ساعدی، کاظم. (1371). درآمدی به اصول و روش ترجمه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ـ مسعود، فروزنده و امین، بنی طالبی. (1393). «ابزارهای آفرینندۀ انسجام متنی و پیوستارهای بلاغی در ویس و رامین». فصلنامه شعر پژوهی. س 6. ش 2. صص:117ـ 138.
ـ معتزلی، ابن ابی الحدید. (1393). شرح نهج البلاغه. ج 12. مترجم غلامرضا لایقی. قم: مرکز نشر آیت الله مرعشی نجفی.
ـ مفید، محمد بن محمد. (1377).  الإرشاد فی مَعرفة حُجج الله عَلَی الْعِباد. تهران: اسلامیه.
ـ نعمتی، معصومه؛ ایشانی، طاهره. (1394). «مقایسه کاربست عوامل انسجامی در سوره أعلی و ترجمه آن از صفار زاده». فصلنامه پژوهشهای قرآنی. س 20. ش1. صص:26-47.
ـ  وحیدیان کامیار، تقی. (1387). بدیع از دیدگاه زیبایی شناسی. تهران: انتشارات سمت.
ـ ولیئی، یونس؛ میرزائی الحسینی، سید محمود؛ فرهادی، محمد. (1395). «عوامل انسجام متنی در سورۀ نوح». دو فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای زبان شناختی. شماره 5. سال 5. صص: 69-86.
ـ  Halliday, and Hassan. M. A. K. (2002). Linguistic Studies of Text and Discourse. London: Continuum, 7-6.
ــــــــــــــــــــــــــــ ـM.A.K. (1976). Language. Cohesion in English. London: Longman. 6-4.
ـ  Gutwinski, waldemar. (1976). Cohesion In Literary Texts. Paris: Mounton .33.
 
منابع اینترنتی
ـ  راستانی ، بهروز. (۱۳۹۸). انسجام و ابزارهای انسجام دستوری.http://weblogroshdmag.ir . تاریخ مشاهده: 15/۰۱/1398.