نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز بخش علوم قرآن و فقه
چکیده
تحقیق حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که «از نگاه امام رضا (ع) وصیت اهل کتاب برای همدیگر و وصیت آن‌ها و مسلمانان برای یکدیگر چه حکمی دارد؟» از این تحقیق بر می‌آید که با توجه به اهمیت صله رحم و استحکام نهاد خانواده ، از نگاه فرهنگ رضوی وصیت مسلمان برای خویشاوند کافر خود جایز است. حکم امام رضا (ع) به لزوم اجرای وصیت زن مسلمانی که برای گروهی از فقرای نصاری وصیت کرده بود، جواز وصیت مسلمان برای اهل کتاب را نتیجه می دهد. وصیت اهل کتاب برای هم کیشان خود و مسلمانان جایز است و تغییر آن نیز جایز نیست. شعائر خداوند ، اهمیت دارند ، از همین رو برخی از فقهاء به استناد سخنی از امام رضا(ع) جواز وصیت و وقف مسلمان بر معابد اهل کتاب را نتیجه گرفته اند. گرچه برخی از فقهاء به استناد آیه نفی سبیل ، وصی شدن کافر برای مسلمان را جایز ندانسته اند ، از نگاه امام رضا(ع)، آیه مزبور بر عدم جواز وصی شدن کافر دلالت ندارد، زیرا «سبیل» در این آیه به معنای حجت و برهان است. شهادت اهل کتاب بر وصیت مسلمانان پذیرفته می شود. جواز وصیت مسلمانان و اهل کتاب برای یکدیگر که فرهنگ رضوی به آن تصریح دارد، به همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان و اهل کتاب کمک می کند. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی انجام شده است.
کلیدواژه‌ها
قرآن کریم.
ـ آل کاشف الغطاء، محمد حسین. (1359ق). تحریر المجله. نجف: المکتبه المرتضویه.
ـ آل کاشف الغطاء، حسن بن جعفر. (1422ق). انوار الفقاهه. نجف: مؤسسه کاشف الغطاء.
ـ ابن ابی جمهور احسایی، محمد بن علی.(1405ق). عوالی اللئالی. قم : دار سید الشهداء للنشر.
ـ ابن ادریس حلی، محمد بن احمد.(1410ق). السرائر. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ ابن بابویه قمی، محمد بن علی. (1413ق). من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ ــــــــــــــــــــــــــــــ .(1378). عیون اخبار الرضا. تهران: نشر جهان.
ـ ابن براج طرابلسی، قاضی عبد العزیز. (1406ق). المهذب. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ ابن زهره حلبی، حمزه بن علی. (1417ق). غنیه النزوع : قم، مؤسسه امام صادقg.
ـ ابن فارس، احمد بن فارس. (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
ـ ابو الصلاح حلبی، تقی الدین بن نجم الدین. (1403ق). الکافی فی الفقه. اصفهان:کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنینg.
ـ ازهری، محمد بن احمد. (بی تا). تهذیب اللغه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ـ اسدی حلی، جمال الدین احمد. (1407ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ اشتهاردی، علی پناه. (1417ق). مدارک العروه للاشتهاردی . تهران: دار الاسوه للطباعه و النشر.
ـ بجنوردی، حسن. (1419ق). القواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی.
ـ بحرانی، یوسف بن احمد. (1405ق). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره. قم : دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ بحرانی آل عصفور، حسن بن محمد. (بی تا). الانوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرایع للفیض. قم: مجمع البحوث العلمیه.
ـ بحر العلوم، محمد بن محمد تقی. (1403ق). بلغه الفقیه. چاپ چهارم. تهران: منشورات مکتبه الصادق.
ـ جوهری، اسماعیل بن حماد. (1410ق). الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه. بیروت: دار العلم للملایین.
ـ حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسایل الشیعه. قم: مؤسسه آل البیتg.
ـ حسینی شیرازی، سید محمد . (1426ق). الفقه . السلم. بیروت: دار العلوم للتحقیق و الطباعه و النشر و التوزیع.
ـ حلی قطان ، شمس الدین محمد. (1424ق). معالم الدین فی فقه آل یاسین . قم : مؤسسه امام صادقg.
ـ خمینی، روح الله. (بی تا). تحریر الوسیله. قم: مؤسسه مطبوعاتی دار العلم.
ـ خویی، ابوالقاسم. (1410ق). منهاج الصالحین. چاپ بیست و هشتم. قم: نشر مدینه العلم.
ـ ــــــــــــــــ. (1395). البیان فی تفسیر القرآن. چاپ چهارم. بیروت: دار الزهراء.
ـ دادمرزی ، مهدی؛ صادقیان ندوشن، مهرداد. (1396). «مطالعه تطبیقی ممیزات شهادت در وصیت در فقه و حقوق ایران و آمریکا». فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب. ش2. صص: 89-108.
ـ روحانی قمی، صادق. (1417ق). فقه الصادقg. قم: دار الکتاب مدرسه امام صادقg.
ـ زجاج، ابو القاسم محمود. (1408ق). معانی القرآن و اعرابه . بیروت : عالم الکتاب.
ـ زمخشری، ابو القاسم عمر. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. چاپ سوم. بیروت: دار الکتاب العربی.
ـ سبحانی، جعفر. (1418ق). نظام القضاء و الشهادات فی الشریعه الاسلامیه الغراء. قم: مؤسسه امام صادقg.
ـ سیفی مازندرانی، علی اکبر. (بی تا). دلیل تحریر الوسیله کتاب الوصیه. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ـ سیوری حلی، مقداد بن عبد الله. (1404ق). التنقیح الرائح لمختصر الشرایع. قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
ـ سیوطی، جلال الدین. (بی تا). الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور. چاپ سوم. بیروت: دار الفکر.
ـ شبر، عبد الله. (1404ق). الاصول الاصیله و القواعد الشرعیه. قم: کتابفروشی داوری.
ـ شوشتری، محمد تقی. ( 1406ق). النجعه فی شرح اللمعه. تهران: کتابفروشی صدوق.
ـ شهید اول، محمد بن مکی. (1417ق). الدروس الشرعیه. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ ــــــــــــــــــــــــــ .(1410ق). اللمعه الدمشقیه. بیروت: دار التراث.
ـ شهید ثانی ، زین الدین. (1413ق). مسالک الافهام لتنقیح شرایع الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه .
ـ ــــــــــــــــــــــ.(1410ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. قم: کتابفروشی داوری.
ـ صیمری، مفلح بن حسن. (حسین). (1420 ق). غایه المرام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: دار الهادی.
ـ طاهری، حبیب الله. (1418ق). حقوق مدنی. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ طباطبائی، محمد حسین. (1382). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه محمد باقر همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ـ طباطبائی قمی، سید تقی. (1425ق). هدایه الاعلام إلی مدارک شرایع الاسلام. قم: انتشارات محلاتی.
ـ طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
ـ طوسی، محمد بن حسن. (1365). تهذیب الاحکام. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
ـ ــــــــــــــــــــــــ . (1400ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی. بیروت: دار الکتب العربی .
ـ ــــــــــــــــــــــــ . (1387ق). المبسوط. تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
ـ ــــــــــــــــــــــــ . (1407 ق). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ـ ــــــــــــــــــــــــــــ . الف .(1413ق). قواعد الاحکام. قم : دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ علامه حلی، حسن بن یوسف. ب. (1413ق). مختلف الشیعه. تصحیح گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ ــــــــــــــــــــــــــــ . (1421ق). تحریر الاحکام الشرعیه. قم: مؤسسه امام صادق g.
ـ ــــــــــــــــــــــــــــ .(1410ق). ارشاد الاذهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ عمیدی، عمید الدین بن محمد اعرج. (1416ق). کنز الفوائد فی حلّ مشکلات القواعد. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ فخر المحققین حلی، محمد بن حسن. (1387ق). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
ـ فرطوسی حویزی، حسین. (1416ق). التوضیح النافع فی شرح ترددات صاحب الشرایع. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ کلانتری خلیل آباد، عباس؛ علیمحمدی، طاهر؛ ارژنگ، اردوان. (1392). «تأملاتی پیرامون شرط بودن اسلام در وصی». فصلنامه مطالعات اسلامی فقه و اصول. ش94. صص:105-122.
ـ کلینی، محمد بن یعقوب. (1429ق). الکافی. قم: دار الحدیث للطباعه و النشر.
ـ کیدری قطب الدین، محمد بن حسین.(1416ق).اصباح الشیعه بمصباح الشریعه. قم: مؤسسه امام صادقg.
ـ لطفی، اسد الله. (1377). «وصیت مسلمان برای کافر». مجله مطالعات اسلامی. ش39و40. صص:153-164.
ـ مجلسی، محمد باقر. (1410ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسسه الطبع و النشر.
ـ محقق حلی، نجم الدین جعفر. (1418ق). المختصر النافع. چاپ ششم. قم: مؤسسه المطبوعات الدینیه.
ـ محقق داماد، مصطفی. (1420ق). وصیت تحلیل فقهی و حقوقی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی
ـ محقق کرکی، علی بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد. قم: مؤسسه آل البیتg.
ـ مرتضی زبیدی، محمد بن محمد. (بی‌تا). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفکر.
ـ مفید، محمد بن محمد. (1413ق). المقنعه. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید علیه الرحمه.
ـ مقدس اردبیلی ، احمد. (1403ق). مجمع الفایده و البرهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ـ مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. چاپ 32. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
ـ میرزای قمی ، محمد حسن. (1413ق). جامع الشتات. تهران: مؤسسه کیهان.
ـ نجفی، محمد حسن. (1404ق). جواهر الکلام . چاپ هفتم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
)