نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن وحدیث دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در روایات وارد شده از اهل بیت، نشانه­های گوناگونی برای شناخت امام معصوم ذکر شده است. ذکر این نشانه­ها از این جهت بوده است که شیعیان در هر عصری بتوانند امام زمان خود را بشناسند و نیز مدعیان امر امامت رسوا شوند. از نشانه­های گوناگونی که برای اثبات ولایت امام معصوم بر مردم ذکر شده، پرسش از امام است. به این معنا که شیعیان با طرح سوالاتی از مدعی امامت، بتوانند حقانیت یا  بطلان دعوی او را احراز کنند و از تحیر در امر امامت رهایی یابند. در میان روایات مختلفی که مسئله­ سوال از امام را به عنوان راهی برای شناسایی امام حق برشمرده­اند، تعارضاتی دیده می­شود. برخی روایات پرسش از امام را برای اثبات حقانیت وی حجت دانسته­ و در مقابل، روایتی از امام رضا(ع) سوال را حجت ندانسته و در عوض نشانه­های دیگری را غیر از سوال از مدعی امامت برای اثبات امامت حجت می­داند. این تعارض آشکار میان روایت امام رضا (ع) و روایات دیگر در زمینۀ­ حجیت سوال از معصوم، مسئلۀ اصلی­ این مقاله و به دنبال راه حلی برای آن است.

کلیدواژه‌ها

ـ ابن‌بابویه، محمد بن على. (1362). الخصال، قم: جامعه مدرسین.
ـ ـــــــــــــــــــــــــ. (1413 ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ ابن داود‌حلى، حسن بن علی. ( 1383 ق). ‏رجال ابن داود. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـ ابن غضائرى احمد بن حسین. ( 1364ق‏). ‏ رجال ابن الغضائری. قم‏: مؤسسه اسماعیلیان.
ـ ابن منظور، محمد بن مکرم. ( 1414 ق‏‏). لسان العرب،‏ بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
ـ انصاری، شیخ مرتضى. ( 1419ق). فرائد الأصول. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
ـ براتی، مرتضی. (1394) .اصول فقه آموزشی- کاربردی.ج3. تهران: فکرسازان.
ـ برقى، ‏احمد بن محمد بن خالد. (1383 ق). رجال البرقی. تهران: ‏انتشارات دانشگاه تهران.
ـ حلى‏، حسن بن یوسف. (1411ق). خلاصه الرجال العلامة الحلی. قم: دار الذخائر.
ـ خویی، سید ابوالقاسم. (1410ق). معجم رجال الحدیث. قم‏: مرکز نشر آثار شیعه.
ـ دلبری، سیدعلی. (1386). مبانی رفع تعارض اخبار از دیدگاه شیخ طوسی در استبصار. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
ـ شهید ثانی، زین الدین بن علی. (۱۴۰۸ق).الرعایه فی علم الدرایه. قم: مکتبه آیه‌الله المرعشی.
ـ شیخ بهائى‌، محمد بن حسین عاملی. (1390 ق)‌. الوجیزة فی علم الدرایة. قم‌: نشر بصیرتى.‌
ـ صادقی، مصطفی. (1394). «شیوه‌های تشخیص امام در عصر حضور». پژوهشنامه امامیه. دوره 1. شماره2. صص:47-66.
ـ صدر، محمد باقر. ( 1986م). دروس فی علم الاصول. قم: موسسه النشر الاسلامیه.
ـ صفار، محمد بن حسن. (1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
طحان، محمود. (1404ق). تیسیر مصطلح الحدیث. کویت: دار التراث.
ـ طریحی، فخر الدین بن محمد. ( 1375). ‏مجمع البحرین. تهران: ‏مرتضوى‏.
ـ طوسى، محمد بن حسن. (1390 ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
ـ ــــــــــــــــــــــــ . (1381 ق). الرجال. نجف:‏ انتشارات حیدریه.
ـ ــــــــــــــــــــــــ . (1407ق). تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
ـ ــــــــــــــــــــــــ . ( بی‌تا ). الفهرست. نجف‏: ‏المکتبة المرتضویة.
ـ عتر، نورالدین.(1412ق). منهجد النقد فی علوم الحدیث. بیروت: دارالفکر.
ـ فیومى، أحمد بن محمد.(1414 ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم:‏ موسسه دار الهجرة.‏
ـ کشى، محمد بن عمر.(‏1348‏). رجال الکشی‏. مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
کلینى، محمد بن یعقوب.(1407ق). الکافی.تهران: دار الکتب الإسلامیة.
ـ ــــــــــــــــــــــ . (1375). اصول الکافی. ترجمه محمد باقر کمره ای. قم: اسوه.
ـ مازندرانى، محمد صالح.(1382 ق‏‏). شرح الکافی- الأصول و الروضة. تهران: المکتبة الإسلامیة.
ـ مجلسى، محمد باقر.( 1403 ق). ‏بحار الأنوار.‏ بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ـ ــــــــــــــــــــ . (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. قم: دار الکتب الإسلامیة،.
ـ مسعودى، على بن حسین. ( 1426ق). إثبات الوصیة للإمام علیّ بن أبی طالب. قم: انصاریان.
ـ مظفر، محمد رضا. (1370). اصول الفقه. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
ـ نجاشى، احمد بن على. (1407ق). رجال النجاشی‏. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
ـ نفیسی، شادی. (1386). درایه الحدیث(بازپژوهی مصطلحات حدیثی در نگاه فریقین). تهران: سمت.
ـ هاشمی شاهرودی، محمود. (بی تا). بحوث فی علم الاصول. المجمع العلمی للشهید الصدر.
ـ هلالى، سلیم بن قیس. (1405ق). کتاب سلیم بن قیس الهلالی. قم: الهادى.