نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 کارشناسی ارشد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

3 دانشجوی دکترای زیان و ادبیات عربی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

  امام­ رضا(ع) و یادآوری فضایل ایشان از گذشته تاکنون محور بسیاری از اشعار مذهبی شیعی بوده­ است. در این ­پژوهش نیز به تحلیل سروده­های رضوی دیوان­های «خلجات فی سفر القلب» عباس یاسین و «گوشوارۀ عرش» موسوی­گرمارودی به روش توصیفی تحلیلی و بر پایۀ مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی پرداخته­شده ­است تا بتوان با کشف اشتراکات کلامی و احساسی دو شاعر، سیرت و سیمای حضرت را از منظری ادیبانه برای پیروان ایشان ترسیم­کرد. از دستاوردهای این ­پژوهش توجه به ­این ­نکته ­است که بخشندگی و فریادرسی امام هشتم(ع) بیش از دیگر صفات ایشان برای دو شاعر اهمیت ­دارد. این ­نکته می‌تواند بیانگر این باشد که هر دو نمایندۀ ادبی، متاثر از شرایط روحی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگیِ زمانه، خود را بیش از هر وقت دیگری نیازمند کمک امام(ع) می­دانند. در رسیدن به هدف نیز شاعر پارسی در استفاده از تخیل، صنایع ادبی و نیز به­کارگیری تصویرهای جدید موفق­تر ظاهر­شده ­است؛ البته استفاده از حقایق علمی و نمایش اطلاعات شاعر در بیانی شاعرانه نیز نه تنها فهم شعر او را دشوار ­نکرده­، بلکه با درک این­حقایق، لذت مخاطب نیز دوچندان شده­است. شعر عباس یاسین نیز بیشتر تبلور احساسات اوست و دیگر عناصر از جمله خیال و تصویرسازی­های جدید کمتر در آن به­ چشم ­می­خورد؛ اما در نهایت هر ­دو شاعر بیش از هر چیز مخاطب را متوجه ابعاد معنوی شخصیت حضرت رضا(ع) می­کنند و با انتخاب بخشندگی و فریادرسی ایشان، بُعد توسل را در شعر برای خواننده پررنگ می­کنند که از مباحث مهم مذهب شیعه است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
ـ آسیموف، آیزاک. (1374). زهره: رازی سر به مُهر. چاپ سوم. تهران: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
ـ آمدی‌تمیمی، عبدالواحد. (1990). غرر الحکم و درر الکلم: مجموعة من کلمات و حکم الإمام علیg. چاپ دوم. قم: دار الکتاب الإسلامی.
ـ اباذری، زهرا؛ ترکمانی، وجیهه. (1394). «بررسی تلمیح در اشعار سیدعلی ‌موسوی‌گرمارودی و محمدعلی معلم دامغانی». زیبایی‌شناسی ادبی. ش 23. صص: 39 تا 63.
ـ ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1378). عیون أخبار الرضا. ج2. قم: منشورات شریف رضی.
ـ البستانی، بطرس.( 1883). محیط المحیط: قاموس عصری مطول للغة العربیة وفیه زیادات کثیرة للمواد الحدیثة والدخیلة والمعربة. به اهتمام: محمد عثمان. ج 9. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ـ البستانی، فواد افرام. (1390). المجانی الحدیثة: عصر صدر الإسلام. ج2. قم: انتشارات ذوی القربی.
ـ بهمنی‌مطلق، حجت‌الله. (1391). درخت زندۀ بی‌برگ: نقد و تحلیل قصاید شاعران نوپرداز. تهران: انتشارات علمی.
ـ بهمنی‌مطلق، حجت‌الله؛ بهمنی‌مطلق، یدالله. (1391). «نگاهی به قصیده‌پردازی گرمارودی، سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی». بهار ادب. ش 16.صص: 55 تا 74.
ـ حرّعاملی، محمد بن حسن. (1982). الجواهر السَّنیَّة فی الأحادیث القدسیة. بیروت (لبنان): منشورات موسسة الأعلمی للمطبوعات.
ـ خضری، حیدر. (1392). الأدب المقارن فی إیران والعالم العربی. تهران: سمت(سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها).
ـ داعی الاسلام، سیدمحمدعلی. (1362). فرهنگ نظام فارسی به فارسی باریشه‌شناسی و تلفظ واژه‌ها به خط اوستایی. تهران: چاپ و صحافی فاروس ایران شرکت دانش.
ـ دهرامی، مهدی؛ کمالی‌نهاد، علی‌اکبر. (1394). «حس شاعرانه در سوگ‌سروده‌های موسوی گرمارودی». ادبیات انقلاب اسلامی (ویژه‌نامۀ نامۀ فرهنگستان). ش 2. صص: 95 -117.
ـ رحیمی‌زنگنه، ابراهیم؛ بیگ‌زاده، خلیل. (1397). «جلوه‌های پایداری در مناظره‌های امام‌رضاg و سروده‌های صفارزاده و گرمارودی». فرهنگ رضوی. س 6. ش 21. صص: 199-222.
ـ رستگار فسایی، منصور. (1380). انواع شعر فارسی. چاپ دوم. شیراز: انتشارات نوید شیراز.
ـ رسول‌نیا، امیرحسین؛ آقاجانی، مریم. (1391). «پایداری و ناپذیرایی در شعر محمود درویش و موسوی‌گرمارودی». ادب عربی. ش 3. صص: 95 تا 116.
ـ شایسته‌فر، مهناز. (1392). «بررسی محتوایی کتیبه‌های رواق‌های ساخته‌شده در حرم رضوی در عصر تیموری و صفوی». مجلۀ فرهنگ رضوی. سال اول. ش 3. صص: 115-146.
ـ طاهری، قدرت‌الله. (1393). بانگ در بانگ: طبقه‌بندی، نقد و تحلیل جریان‌های شعری معاصر ایران از 1357 تا 1380. تهران: انتشارات علمی.
ـ قمی، عباس. (1386). مفاتیح الجنان. ترجمۀ: حسین انصاریان. قم: انتشارات دار‌العرفان.
ـ گریمال، پیر.(1339). فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمۀ: احمد بهمنش. ج2. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـ مصفی، ابوالفضل. (1357). فرهنگ اصطلاحات نجومی همراه با واژه‌های کیهانی در دفتر شعر. تبریز: انتشارات موسسه تاریخ و فرهنگ ایران.
ـ موسوی‌گرمارودی، سید‌علی. (1388). گوشوارۀ عرش: مجموعۀ کامل شعرهای آیینی. تهران: شرکت انتشارات سورۀ مهر.
ـ ــــــــــــــــــــــــــــ. (1389). صدای سبز: بهگزیدۀ شاعر از همۀ دفترهای شعر خویش. چاپ دوم. تهران: موسسه انتشارات قدیانی.
ـ نیشابوری، ابوعبدالله حاکم. (1997). المستدرک علی الصحیحین. ج3. مصر- سودان- قاهره: دارالحرمین.
ـ یاسین، عباس. (2014م). خلجات فی سفر القلب. لبنان (بیروت): دار‌الولاء.
 منابع رسانه ای و اینترنتی
ـ باشگاه خبرنگاران جوان. «ماجرای شتری که به بارگاه امام رضاع) پناه‌آورد». وب سایت باشگاه خبرنگاران جوان. تاریخ مراجعه 15مهر1399. نشانی پایگاه اینترنتی:https://www.yjc.ir
ـ خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا). « کتاب «قمری... دمه یضئ» در لبنان رونمایی‌شد». وب سایت خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا). تاریخ مراجعه 15مهر1399. نشانی پایگاه اینترنتی:http://www.iqna.ir
ـ عبدالنبی یاسین، خلود. (14 ینایر 2019). شاعریّة مرهفة ومصداقیّة لافتة فی دیوان «شبابیک سوف یدخلها الضّوء» للشاعر عبّاس یاسین. روزنامۀ البناء: . (https://www.al-binaa.com/archives/article/(20499
ـ مقاومت اسلامی- لبنان. « السید صفی الدین یرعى حفل توقیع دیوان «قمری ...دمه یضیء لمؤلفه الحاج عباس یاسین». وب سایت مقاومت اسلامی  لبنان. تاریخ مراجعه 15مهر1399. نشانی پایگاه اینترنتی:https://www.moqawama.org