نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

2 استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

امروزه سبک­شناسی به عنوان یکی از شیوه ­های ارزیابی متون، جایگاه خاصی در نقد ادبی دارد که از رهگذر آن به توانایی صاحب اثر در کاربست شگردهای هنری در بیان درونیات و اندیشه ­هایش رهنمون می ­شویم.نامه­ های امام رضا(ع) از جمله متون نثری است که شایستۀ بررسی دقیق سبک­شناسانه است؛ زیرا با وجود داشتن معانی والا، به زیورهای لفظی آراسته و سرشار از بدایع صنعت و بلاغت است. از این رو پژوهش پیش رو به بررسی 10 نامه از نامه‌های حضرت رضا(ع) پرداخته و سبک­های ادبی و زبانی آن­ها را با روش توصیفی تحلیلی مورد واکاوی قرار داده است. نتایج حاصل از این پژوهش به این شیوه است: الف. در سطح ادبی نامه­ ها، تشبیه بیشترین درصد را به خود اختصاص داده است و در سطح زبانی نیز تکرار، بیشترین درصد را در بردارد. ب. از لحاظ تحلیل نامه ­ها(فکری و ایدئولوژیکی)، به این نتیجه رسیدیم که شیوۀ خطابی موجود در ابتدای نامه­ های امام رضا(ع) با مضامین نامه­ ها در ارتباط است؛ همچنین ویژگی بارز شروع بیشتر نامه­ های امام، استفاده از مقدمۀ مناسب و درخور حال مخاطب نامه است.

کلیدواژه‌ها

- قرآن کریم
- نهج‌البلاغه
- آقاجان‌پور، سپیده. (1392). «سبک‌شناسی دوره شکست». پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه کاشان.
- امیرصادقی، نصیرالدین. (1387). طب الرضا g. تهران: انتشارات جواهری.
- انطاکی، محمّد. (1372). آواشناسی. ترجمه قاسم بستانی. تهران: نشر جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران.
- انیس، ابراهیم. (1378). آواشناسی زبان عربی. ترجمه ابوالفضل علّامی، صفر سفیدرو. قم: انتشارات اسوه.
- باطنی، محمدرضا. (1369). زبان و تفکر. تهران: فرهنگ معاصر .
- تفتازانی، سعدالدّین. (1388). مختصر المعانی. قم: موسّسه دارالفکر.
- جوهری، اسماعیل بن حماد. (1410ق). الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة). محقق: احمد عبدالغفور عطار. ج 3. بیروت: دارالعلم للملایین.
- چراغی‌وش، حسین؛ خسروی، کبری؛ لطفی، افتخار. (1392). «سبک‌شناسی مناجات التائبین امام سجاد g بر مبنای رویکرد ساختارگرایی». فصلنامه لسان مبین (پژوهش ادب عربی). سال چهارم.(دوره جدید). ش11. صص: 82-101.
- حق‌شناس، علی‌محمد. (1390). آواشناسی (فونتیک). تهران: نقش جهان. چاپ سیزدهم.
- خاقانی اصفهانی، محمد؛ اکبری موسی‌آبادی، مریم. (1389). «سبک‌شناختی قصیده «لاعب النرد» محمود درویش». مجله علمی و پژوهشی انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی.  ش17. صص:129-158. 
- خرمشاهی، بهاءالدین. (1377). دانشنامه قرآن و قرآنپژوهی. ج2. تهران: نشر ناهید.
- الرافعی، مصطفی صادق. (1997م). إعجاز القرآن و البلاغه النبویه. قاهره: دارالمنار.
- رزقه، یوسف. (2002م). «مقاربه أسلوبیه لشعر عزالدین المناصره». مجله الجامعه الإسلامیه، المجلد العاشر. العدد الثانی. غزه: الجامعه الإسلامیه غزه.
- سالم، شیرین؛ جاجی‌زاده، مهین. (1391). «زیبایی‌شناسی گونه‌های جناس در نهج‌البلاغه». پژوهش نامه علوی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال سوّم. ش1.صص:67-90.
- السعدی، محی‌الدین. (1428ق). البلاغۀ علم البدیع. دمشق: نشر دارالعصماء .
- شمیسا، سیروس. (1380). کلیات سبکشناسی. تهران: انتشارات فردوس. چاپ ششم.
- طباطبایی، سیدمحمدکاظم؛ نصیری، هادی. (1393). «پژوهشی در اعتبار رسالۀ ذهبیّه». فصلنامه علمی – پژوهشی علوم حدیث. دوره 17. ش63. صص: 3-21.
- عتیق، عمر عبدالهادی. (2012م). علم البلاغة بین الأصالة و المعاصرة. اردن: دار أسامة.
- عرفان، حسن. (1385). ترجمه و شرح جواهر البلاغه (بیان و بدیع). ج2. قم: نشر بلاغت.
-  عسگری، مرتضی. (1385). طب الرضا g و طب الصادق g. ترجمه کاظمی خلخالی. تهران: انتشارات فؤاد.
- فشارکی، محمد. (1388). «علم بیان». پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی. سال اول. ش2. صص: 1- 10.
-  فضل‌الله، محمدجواد. (1385). تحلیلی از زندگانی امام رضا g. ترجمه محمد عارف. مشهد: نشر آستان قدس رضوی.
-  فندرسکی، ابوطالب بن میرزابیک. (1381). رساله بیان بدیع. تصحیح سیده مریم روضاتیان. اصفهان: انتشارات دفتر تبلیغات شعبه اصفهان.
-  کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. محقق و مصحح: علی‌اکبر غفاری، محمد آخوندی. ج 1-8. تهران: دارالکتب الإسلامیۀ.
- مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- نجفی ایوکی، علی؛ میراحمدی، سید‌رضا. (1392). فرهنگ تعابیر متداول فارسی– عربی. کاشان: انتشارات دانشگاه کاشان.