بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا (علیه السلام)
فرهنگ رضوی
2345-2560
8
29
2020
04
20
تبیین علم پیشین الهی به ذات در روایت عمران صابی
9
34
FA
سید علی
مشهدی
دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد
alshahidy@gmail.com
سید حسین
سید موسوی
دانشیارگروه معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
shmosavi@um.ac.ir
وحیده
فخار نوغانی
استادیارگروه معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
fakhar@um.ac.ir
10.22034/farzv.2020.107587
یکی از مباحث مهم در حوزۀ اسماء و صفات الهی، اثبات علم پیشین الهی به ذات قبل از ایجاد ممکنات است. ظاهر روایت عمران صابی از امام رضا (ع) نیاز خداوند به چنین علمی را منتفی دانسته و این سبب ناسازگاری با روایات مثبت مطلق علم الهی، ازجمله حدیث دیگر از امام رضا (ع) شده است. شارحان این حدیث از میان محدثان، فلاسفه و عرفا در تبیین و حلّ این ناسازگاری اختلافنظر دارند. علامه مجلسی چهار توجیه ذکر میکند که همه آنها قابل نقد است. قاضی سعید قمی ظاهر حدیث را می پذیرد و آن را حمل بر مقام احدیت میکندکه این دیدگاه نیز با روایات مثبت صفات ذاتی سازگاری ندارد. علامه جعفری فقط از اصل «هوهویت» در توجیه روایت استفاده میکند و حمل روایت بر علم حضوری را نمیپذیرد. در این میان، دیدگاه ملاصدرا که بر اساس علم حضوری و قاعده «هوهویت» بنا شده، در حلّ این تعارض، با روایت امام رضا (ع) سازگارتر دانسته شده است.
امام رضا (علیه السلام),مناظره عمران صابی,اسماء و صفات,علم الهی,هوهویت,علم حضوری
http://www.farhangerazavi.ir/article_107587.html
http://www.farhangerazavi.ir/article_107587_a0dbe864db605d35fbfd694dc535e7e4.pdf
بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا (علیه السلام)
فرهنگ رضوی
2345-2560
8
29
2020
04
20
تحلیل نشانه ـ معناشناسانه نظام گفتمان امام رضا (علیه السلام) (پژوهش موردی: دعای طلب باران)
35
58
FA
علی اکبر
نورسیده
0000-0002-1158-1395
استاد یار زبان و ادبیات عربی دانشگاه سمنان
noresideh@semnan.ac.ir
رقیه
پوربایرام الوارس
دانشجوی کارشناسی ارشد مترجمی زبان عربی دانشگاه سمنان
poorbairam@semnan.ac.ir
10.22034/farzv.2020.107588
نشانه ـ معناشناسی از جمله ابزارهای ارزیابی چگونگی تولید و دریافت معنا در تحلیل گفتمان است. این دانش نوین با پشتسرنهادن نشانهشناسی کلاسیک، مجال را برای بروز نشانهها با مدلولهای نو در مسیری استعلایی فراهم میآورد. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و بهمنظور بررسی نشانه معناشناسانه گفتمان امام رضا(ع)، «دعای طلب باران»<strong> </strong>برای بررسی انتخاب شده است. این دعا بهدلیل داشتن ماهیت گفتمان روایی، حاوی شَوِشها و کُنِشهای متعدد و ارزشمحور است و از این لحاظ برای بررسی نشانه ـ معناشناسانه نظامهای حاکم در آن شایستۀ توجه است. امام رضا (ع) بهعنوان وارث و پرچمدار امامت، مانند سایر ائمه (ع) وظیفۀ انتقال و ترویج مفهوم امامت را بر دوش میکشد. ایشان برای تحقق این مهم از روشهای متعددی بهطور واضح و پنهان بهره میگیرند اما در مواجهه با مأمون مانند برخی ائمه (ع)، شیوۀ تقیّه را برمیگزینند و القای غیرمستقیم آموزههای مورد نظر خود یعنی هژمونی امامت از طریق «دعای باران» را انتخاب میکنند. این پژوهش چگونگی رقم خوردن هژمونی مطلوب امام رضا (ع) یعنی ابلاغ و ترویج امامت فراخور زمان را نشان میدهد. برای شناساندن این هژمونی نیازمند ابزاری هستیم که با کنکاش انواع گفتمان، ما را با پاسخی مناسب مواجه کند. نشانه ـ معناشناسی بهعنوان ابزاری دقیق میتواند ما را در تحقق این مهم یاری کند. در این جستار، انواع نظامهای گفتمانی از قبیل نظام کنشی، نظام عاطفی و نظام تنشی و شگردهای پردازش مفهوم، انتقال پیام و ارتباط با مخاطب در متن «دعای باران» ارزیابی و نشان داده شده است که امام رضا (ع) از نظامهای گفتمان چگونه بهره میگیرد و به تبیین حقانیت ولایت خود و خاندان مطهرشان میپردازد و گفتمان ولایت را هژمونیک مینماید.
نشانه ـ معناشناسی,نظامهای گفتمان,هژمونی,امام رضا (ع),دعای طلب باران
http://www.farhangerazavi.ir/article_107588.html
http://www.farhangerazavi.ir/article_107588_048c2fb68236146fab9aa04dbcbcb16a.pdf
بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا (علیه السلام)
فرهنگ رضوی
2345-2560
8
29
2020
04
20
بازخوانی سبک زندگی امام رضا (علیه السلام) با رویکرد روانشناختی اریکسون
59
94
FA
مسعود
آذربایجانی
دانشیا گروه روانشناسی پژوهشگاه حوزه و داشگاه
mazarbayejani110@yahoo.com
سیدمحمدرضا
لواسانی
دانشجوی دکترای دین پژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب
lavasani.seyedmohamadreza@urd.ac.ir
10.22034/farzv.2020.107589
سبک زندگی امام رضا(علیه السلام)که از موضوعات پربسامد پژوهشهای کنونی است، بیشتر با جنبههای خانوادگی، اجتماعی، کلامی و تربیت دینی عجین بوده و از رویکردهای روانشناختی و روشهای متناسب آن بهرهای نداشته است تا بتواند تندیس جامعتری از شخصیت متعالی ایشان ترسیم کند؛ آنها با انگیزههای فرزانگی، جایگاه عاطفی ـ معنوی و امتیازهای ایشان در میان ائمه(علیهم السلام)، احیاء و تبیین فرهنگ رضوی و رأفت حسی نشر یافتهاند. پژوهش حاضر میکوشد تا از پژوهشهای سبک زندگی رضوی تحلیلی روانشناختی بر اساس دیدگاه «گستره عمر» اریکسون ارائه دهد. نخستین هدف نگارش نهادینهکردن جوهرۀ سبک زندگی رضوی در ظهورات فردی و اجتماعی، دوم؛ نمایش، طبقهبندی و ارتقای دینی عمومی در سطوح فرهنگ عملی و نظری و سوم، تحلیل روانشناختی نتایج پژوهش است.<br /> روش گردآوری اطلاعات، کتابخانهای ـ اسنادی و با رویکرد کیفی و روش تحلیل روانی ـ تاریخی اریکسون پژوهش صورت گرفته، بعد از استخراج مؤلفههای اجتماعی ـ فرهنگی و فردی تحلیل شخصیت اریکسون، ویژگیهای سبک زندگی امام رضا(علیه السلام) از اسناد برساخته و مطابق مؤلفههای یادشده دستهبندی شدند. حاصل پژوهش این است که مصادیق هویت ایشان بازتاب باورها، ارزشها و دانشهای کاربردی و نمادهای رفتار عملی بوده و اساس هویتهای دینی، معنوی، اخلاقی ـ اجتماعی و ذهنی است و قابلیت الگوپذیری همگانی دارد.
امام رضا (علیه السلام),سبک زندگی رضوی,تحلیل روانشناختی,هویّت,اریک اریکسون
http://www.farhangerazavi.ir/article_107589.html
http://www.farhangerazavi.ir/article_107589_1d917eae6da5fe55a165dfe509473149.pdf
بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا (علیه السلام)
فرهنگ رضوی
2345-2560
8
29
2020
04
20
مضامین کاشینگارههای دورۀ قاجار در حرم مطهر رضوی (مطالعۀ تطبیقی کاشینگارۀ معجزۀ حملۀ شیران به حمیدبن مهران با تصاویر چاپ سنگی)
95
134
FA
عطیه
خان حسین آبادی
کارشناس ارشد ارتباط تصویری مؤسسه آموزش عالی فردوس مشهد
atiye.hosseinabadi@gmail.com
10.22034/farzv.2020.107591
کاشیکاری یکی از شیوههای نقشپردازی آرمانگرایانه در تزئینات معماری ایران است، که پیشینۀ تاریخی آن به قبل از اسلام باز میگردد. هنر کاشیکاری در قرون اولیۀ اسلامی در ایران بهدلیل افزایش ساخت بناهای مذهبی، بهصورت تزئینات در مجموعههای مذهبی نمایان میشود. روند رشد و توسعۀ حرم مطهر در سراسر تاریخ اسلام و در طول حیات حکومتهای اسلامی ادامه داشته است. از اینرو، نوع معماری و متعلقات آن از جمله کاشیکاری، در طول تاریخ و دورههای ایلخانی، تیموری، صفوی، قاجار و معاصر به سبکها و روشهای مختلفی انجام شده است. در دورۀ قاجار تحولات بسیاری در هنر و معماری بهویژه در تزئینات بناها روی داد. در این دوران نقشینهکردن دیوار ابنیه جلوهای نوین یافت. کاشینگاران این عصر در نقشپردازی، عکاسی، مرسولات پستی، اسلوبهای غربی، سنتهای کهن نگارگری، و همچنین کتابهای ادبی، تاریخی، مذهبی و تصاویر چاپ سنگی را منبع الهام قرار دادهاند.<br /> هدف اصلی این مقاله آشنایی با کاشینگارههای دورۀ قاجار در حرم مطهر و تطبیق کاشینگارۀ معجزۀ حملۀ شیران به حمیدبن مهران بر پیشانی ایوان شرقی صحن عتیق با تصاویر چاپ سنگی مشابه آن است. سؤال این است که کاشینگارههای دورۀ قاجار در حرم مطهر رضوی شامل چه مضامینی میشوند؟ آیا میتوان کاشینگارۀ معجزۀ امام رضا (علیه السلام) در مجلس مأمون (حملۀ شیران به حمیدبن مهران) را متأثر از تصاویر چاپ سنگی مشابه دانست؟ در صورت تأثیرپذیری این کاشینگاره از تصاویر چاپ سنگی، این تأثیرها چه مواردی را شامل میشود و با اثر کدام هنرمند تصویرساز مطابقت بیشتری دارد؟<br /> مطالب و تصاویر پژوهش به روش میدانی و کتابخانهای گردآوری شده و با رویکرد توصیفی و تحلیلی همراه با تفسیر تصویرها و تطبیق آنها نگارش یافته است.
حرم مطهر رضوی,امام رضا (علیه السلام),حمیدبن مهران,کاشینگاره,چاپ سنگی
http://www.farhangerazavi.ir/article_107591.html
http://www.farhangerazavi.ir/article_107591_76715814fe04caa80139fcd8b56f19f9.pdf
بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا (علیه السلام)
فرهنگ رضوی
2345-2560
8
29
2020
04
20
واکاوی رهاوردهای غائی مناظرات رضوی و کاربست آنها در عصر حاضر
135
161
FA
اصغر
طهماسبی بلداجی
دانش آموخته دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک
tahmasebiasghar@yahoo.com
سید ابراهیم
مرتضوی
دانش آموخته دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک
si.mortazavi@yahoo.com
10.22034/farzv.2020.107592
مناظرات امام رضا (علیهالسلام) با گروههای مختلف در موضوعات گوناگون، گنجینهای از معارف رضوی است که از عالم آل محمد (صلی الله علیه وآله) به یادگار مانده است. در این مناظرات، مباحث مختلف از معارف دین اسلام بیان گردیده که پاس خ به شبهات و سؤالات و روشنگری در مسائل دینی از مباحث مهمّ مورد بحث در این گفتمانها بوده است. توجه به اهداف امام (علیهالسلام) از این مناظرات و نتایج این گفتگوها حایز اهمیت است زیرا علاوه بر تبیین و تشریح معارف رضوی، چیدمان مناظرۀ مطلوب و خداپسندانه در هر عصری را نیز ترسیم مینماید. بر همین اساس، پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکردی غایتشناسانه، مناظرات رضوی را بررسی و در ابعاد دینی، اجتماعی و سیاسی به رهاوردها و نتایج این مناظرات اشاره کرده است. نتیجه آنکه، امام(علیهالسلام) در این مناظرات اهدافی را دنبال میکردند که مهمترین آنها عبارتند از: هدایتِ افراد مناظرهکننده، تبیین معارف دین، شبههزدایی از معارف دین، تبیین جایگاه و مقام اهل بیت (علیهمالسلام) و فرهنگسازی مناظرۀ مطلوب در جامعه. کاربست این اهداف و رهاوردها در عصر حاضر دو نتیجۀ مهم بهدنبال خواهد داشت: نخست، به ترویج و تبلیغ معارف دین و پاسخگویی به شبهات در قالب مناظره کمک میکند. دوم، توجه به این اهداف و رویکردها و بهکارگیری آنها، فرهنگسازی مناظرۀ مطلوب و نتیجهبخش در سطوح مختلف جامعه از ابعاد دینی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را بهدنبال خواهد داشت.
امام رضا (علیهالسلام),مناظرات رضوی,رهاوردهای غایی,کاربست مناظرات,تبیین معارف دین
http://www.farhangerazavi.ir/article_107592.html
http://www.farhangerazavi.ir/article_107592_aea8f4e620f2077f7ef2667f3dfd7e72.pdf
بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا (علیه السلام)
فرهنگ رضوی
2345-2560
8
29
2020
04
20
بررسی تطبیقی مضامین رضوی در شعر «خوشدل تهرانی» و «محمدحسین الغروی الاصفهانی»
163
191
FA
مجید
محمدی
استادیار گروه زبان و ادبیّات عربی دانشگاه رازی کرمانشاه.
mohammadimajid44@gmail.com
ایمان
قنبری اقدم
دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی
imanghanbariaghdam@gmail.com
بهناز
نظری
کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی
behnaznazari0832@gmail.com
10.22034/farzv.2020.107595
شعر آیینی یکی از گونههای شعر تعلیمی است که پیشینهای کهن در ادبیّات دارد. جایگاه والای امام رضا (علیهالسلام) در میان شیعیان و بهویژه حضور ایشان در ایران، سبب شده است که شاعرانِ هر گوشه از این دیار با سرایش مدیحهها و مرثیههای زیبا، آثاری ارزشمند بیافرینند و گامهای بزرگی در غنای ادبیّات دینی بردارند. در این میان، «محمدحسین غروی اصفهانی» و «خوشدل تهرانی» نمونههایی بارز از شاعران خوشذوقی هستند که غالب اشعار آنان را مدح و ستایش اهل بیت (علیهالسلام) تشکیل میدهد. در این پژوهش، نخست بنا بر جایگاه و رسالت ادبیّات تطبیقی، بر بنیان دیدگاههای مکتب آمریکایی، که تأکید بر مطالعات زیباشناختی، میانرشتهای و بینافرهنگی از ویژگیهای برجستۀ این نظریه است، پیش رفته و سپس به روش توصیفی ـ تحلیلی، با استناد به شواهدی از اشعار این دو شاعر، با هدف بررسی تطبیقی مضامین رضوی به مدایح و مراثی ایشان پرداخته شده است. یافتههای این پژوهش بیانگر آن است که دو شاعر در مباحثی چون بیان فضایل اخلاقی امام (علیهالسلام)، حکمت و علم، منزلت و فضیلتهای امام (علیهالسلام)، ولایت، وجه تسمیه امام، کرامت بارگاه مطهر امام، حوادث تاریخی زندگی امام (علیهالسلام)، نماز باران و حدیث سلسلةالذهب، ضامنآهو، شوق زیارت، شفاعت و... دارای شباهت و وجوه تفاوتی هستند. نتایج حاکی از آن است که اشعار رضوی خوشدل تهرانی بهسبب تصاویر ادبی زیبا و مضامین متنوّع آن، نمود برجستهتری نسبت به شعر غروی اصفهانی دارد و تأثیر بیشتری بر مخاطب گذاشته است هرچند در شعر غروی نیز مضامین بدیع زیبایی بهچشم میخورد.
ادبیّات تطبیقی,امام رضا (علیهالسلام),شعر رضوی,غروی اصفهانی,خوشدل تهرانی
http://www.farhangerazavi.ir/article_107595.html
http://www.farhangerazavi.ir/article_107595_204584a5b8417ec6525413d2ee4a6d2d.pdf
بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا (علیه السلام)
فرهنگ رضوی
2345-2560
8
29
2020
04
20
دلالتهای بنیادین سیاستگذاری تربیتی اسلامی، برگرفته از قول و سیره رضوی
193
216
FA
سینا
عصاره نژاد دفولی
دانشجوی دکتری سیاستگذاری فرهنگی دانشگاه امام صادق (علیهالسلام)
sina.asareh716@gmail.com
میثم
فرخی
استادیار گروه مطالعات فرهنگی دانشکده رفاه تهران
mfarokhi65@gmail.com
10.22034/farzv.2020.107596
سیره ائمه اطهار (علیهمالسلام) مملو از درسهای پربار است. از آموزههای زندگی امام رضا (علیهالسلام) نیز میتوان برای بهبود زندگی بشر بهرههای بسیار برد. یکی از آنها اقدامهای سیاستگذارانه آن حضرت برای تربیت انسانهاست. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفیـتحلیلی، درصدد است دلالتهایی بنیادین در سیاستگذاری تربیتی اسلامی از سیره رضوی را استخراج کند. نتایج پژوهش حاکی از دلالتهای تربیتی مانند جهتدهی به استعدادها و گرایشهای متربی در فرایند تربیت، نقش اثرهای وضعی بر متربّی در فرایند تربیت؛ سیاستگذاری برای الگوهای اخلاقی و رفتاری متربّی، در فرایند تربیت؛ تشویقمحور و تهدیدمحور بودن توأمان مدل تربیتی؛ توجه به گفتگومحور بودن مدلهای تربیتی اسلامی؛ توجه به هماهنگی و تأثیر متقابل علم و عمل در سیاستگذاری تربیتی؛ مخاطبشناسی در فرایند تربیت؛ ضرورت سیاستگذاری برای محیط رشد متربّی است.
تربیت,سیاستگذاری تربیتی اسلامی,دلالت بنیادین,امام رضا(علیهالسلام),سیرۀ رضوی
http://www.farhangerazavi.ir/article_107596.html
http://www.farhangerazavi.ir/article_107596_633fa9282aad6e27f009f00ec930f25c.pdf
بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا (علیه السلام)
فرهنگ رضوی
2345-2560
8
29
2020
04
20
طراحی سناریوهای سیاستی زیارت مشهد مقدس بر مبنای روش عدم قطعیت بحرانی
217
239
FA
سیدمهدی
سیدمحسنی یاغسنگانی
دانشجوی دکترای سیاستگذاری فرهنگی، دانشگاه باقرالعلوم قم
1smsmb@gmail.com
10.22034/farzv.2020.107598
موضوع زیارت باوجود اهمیت و جایگاه فوقالعاده در مبانی دینی و مکتبی، کمتر مورد توجه عالمانه از منظر دانش سیاستگذاری قرار گرفته است. از سوی دیگر، استفاده از روشهای آیندهنگارانه در پیشارزیابی سیاستهای عمومی بهدلیل برخورد پیشدستانه با عوامل محیط، بهتدریج مورد توجه و اقبال دانشمندان حوزه سیاستگذاری قرار گرفته است. این تحقیق درصدد است تا با تکیه بر ترکیب فرایند تحلیل سلسلهمراتبی و دلفی و بر مبنای مدل شوارتز، مهمترین پیشرانهای اثرگذار بر آینده را شناسایی، اولویتبندی و در نهایت چهارچوب سناریوهای سیاستی آینده زیارت در مشهد مقدس در افق 1404 را طراحی کند. برای اینکار، با بهکارگیری مطالعۀ اسنادی و پرسشنامۀ باز و مصاحبه، دیدگاه 15 صاحبنظر شناسایی شد و با تحلیل مضمون فهرست پیشرانها استخراج و با تکیه به روش دلفی 8 پیشران اصلی مورد اجماع خبرگان شناسایی و با اجرای فنّ تصمیمگیری چندمتغیره دو پیشران که بیشترین اهمیت و عدم قطعیت را داشتند، شناسایی و بر اساس آن چارچوب سناریوها طراحی شد.
زیارت,سیاستگذاری فرهنگی,سیاستگذاری زیارت,سناریوپردازی,مشهدمقدس
http://www.farhangerazavi.ir/article_107598.html
http://www.farhangerazavi.ir/article_107598_a151c4621d712d50f7d5edbb70ec3732.pdf