ORIGINAL_ARTICLE
مقایسۀ جلوههای ادبیات پایداری در دو غزل رضوی
ستایش امام رضا(ع) در شعر معاصر به خصوص پس از انقلاب اسلامی جایگاهی ویژه دارد. شاعران هر یک به فراخور روحیات خویش، بر جنبههای خاصی از ویژگیهای آن حضرت تأکید میورزند. برخی شاعران با توجه به انس بیشتر با ادبیات پایداری و دفاع مقدس هنگام مدح امام هشتم، عناصر حماسی شعر را بیشتر به کار میگیرند و در مقابل، عدهای ترجیح میدهند با لحنی غنایی و عاشقانه، به مدح آن حضرت بپردازند و احساسات درونی و شخصی خود با ایشان را به تصویر بکشند. برای نگارنده این پرسش مطرح بوده است که چه ویژگیهای مشخصی شعر رضوی را به ادبیات پایداری نزدیک یا از آن دور میکند. بنابراین هدف از نوشتن این مقاله آن بوده است که بعد از مقایسۀ دو غزل رضوی، نمونههایی عینی و مستند از جلوههای ادب پایداری ارائه کنیم. به همین منظور با مقایسۀ غزلهای رضوی قیصر امینپور و محمدعلی بهمنی، دو شیوۀ متفاوت شاعران معاصر را در مدح امام رضا(ع) بررسی کردهایم. همچنین برای رسیدن به این مقصود، دو غزل را جزء به جزء از نظر فکری، ادبی و زبانی مقایسه کرده و نشان دادهایم که غزل امینپور با ویژگیهای ادبیات پایداری مطابقت بیشتری دارد. طبق یافتههای این پژوهش، شعر امینپور در سطح فکری گرایشهای جمعی دارد و غزل بهمنی درونگراتر است. در سطح زبانی، امینپور واژهها و فعلهای پویا را به خدمت میگیرد و در مقابل واژهها و فعلهای غزل بهمنی انفعالی هستند و در نهایت از میان عناصر ادبی، وزن و صور خیال شعر امینپور در مقایسه با غزل بهنمی با لحن حماسی پیوند بیشتری دارد.
http://www.farhangerazavi.ir/article_120007_1c04e61bfc24b4d897a264046e914b23.pdf
2020-11-21
9
29
10.22034/farzv.2020.120007
ادبیات پایداری
امام رضا(ع)
غزل معاصر
قیصر امینپور
محمدعلی بهمنی
دادیار
حامدی
dadyarh@yahoo.com
1
دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی و دبیر آموزش و پرورش دودانگه مازندران
LEAD_AUTHOR
ـ آقاخانی بیژنی، محمود؛ صادقی، اسماعیل؛ خوانساری، زهره؛ طغیانی، اسحاق. (1396).«سیرۀ فرهنگ رضوی؛ مبنای ادب پایداری». فرهنگ رضوی. س6. ش24. صص: 127 ـ 155.
1
ـ ابن بابویه، محمد بن علی. (بی تا). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال. ترجمۀ علیاکبر غفاری. تهران: صدوق.
2
ـ امینپور، قیصر. (1364).تنفس صبح. چاپ دوم. تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
3
ـ بهمنی، محمدعلی. (1390). مجموعه اشعار. تهران: نگاه.
4
ـ بیگزاده، خلیل؛ شاهرخی، فرنگیس. (1397). «تحلیل تقابل واژگانی شعر رضوی شاعران دفاع مقدّس». ادبیات پایداری. س10. ش8. صص: 53 ـ 72.
5
ـ پارساپور، زهرا. (1383). مقایسۀ زبان حماسی و غنایی، با تکیه بر خسر و شیرین و اسکندرنامۀ نظامی. تهران: دانشگاه تهران.
6
ـ پاینده، حسین. (1382). گفتمان نقد. تهران: روزنگار.
7
ـ جبّاری مقدم، عباس. (1388). «بحث و نظری درباب غزل». کتاب ماه ادبیات. س3. ش28. صص: 38ـ 48.
8
ـخاقانی، افضلالدّین. (1368). دیوان اشعار خاقانی. به تصحیح ضیاءالدیّن سجادی. چاپ سوم. تهران: زوار.
9
ـ خاکپور، حسین؛ محمودی، مرضیه؛ سعیدی گراخانی، منصوره. (1393). «نقش و آثار مدیریت فرهنگی امام رضاg بر جامعۀ شیعه». فرهنگ رضوی. س2. ش8. صص: 31 ـ56.
10
ـ دهمرده، حیدرعلی؛ امیری خراسانی، احمد؛ طالبیان، یحیی؛ بصیری، محمد صادق (1386). «کنایه لغزانترین موضوع در فن بیان». ادب و زبان (نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی کرمان).ش22 (پیاپی 19). صص: 131ـ 138.
11
ـ رحیمی زنگنه، ابراهیم؛ بیگزاده، خلیل. (1395). «جلوههای پایداری در مناظرههای امام رضاg و سرودههای صفارزاده و موسوی گرمارودی». فرهنگ رضوی. س6. ش21. صص: 199ـ 222.
12
ـ سنگری، محمدرضا. (1389). ادبیات دفاع مقدس. مباحث نظری و شناخت اجمالی گونههای ادبی. تهران: بنیاد حفظ آثار و دفاع مقدس.
13
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1375). صور خیال در شعر فارسی. چاپ ششم. تهران: آگاه.
14
ـ عزیزی، محمدرضا. (1391). «زیباییشناسی کنایهها در زبان عربی و فارسی». ادب عربی. دورۀ 4. ش1. صص: 65ـ 92.
15
ـ علیپور، مصطفی. (1380). ساختار زبان شعر امروز. چاپ دوم. تهران: فردوس.
16
ـ فتوحی، محمود. (1390). سبکشناسی؛ نظریهها، رویکردها و روشها. تهران: سخن.
17
ـ فروتن، محمدرضا. (1388). «مضمون در شعر محمدعلی بهمنی». کیهان فرهنگی. ش272 و 273. صص: 56ـ 60.
18
ـ فلاح، ابراهیم. (1389). «سیمای امام رضا در اشعار شعرای شیعی معاصرش». دانشنامه. (زبان و ادبیات عرب). ش79. صص: 71ـ82.
19
ـ ـــــــــــــ (1396). «جلوههای ادبیات مقامت و پایداری در شعر شاعران شیعه با رویکردی به گفتمان رضوی». مطالعات ادبی متون اسلامی. س2. ش 7. صص: 75 ـ96.
20
ـ قاسمی، حسن. (1384). صور خیال در شعر مقاومت. چاپ دوم. تهران: فرهنگگستر.
21
ـ کاظمی، فاطمه. (1391). «بازتاب ادبیات پایداری در شعر شاعران معاصر با تأکید بر طاهره صفارزاده، سیمیندخت وحیدی و سپیده کاشانی». پایاننامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
22
ـ کافی، غلامرضا. (1387). «ویژگیهای مشترک شعر مقاومت در ادبیات ایران و جهان». مجموعه مقالات دومین کنگره ادبیات پایداری. به کوشش احمد امیری خراسانی. کرمان: اداره کل حفظ و نشر آثار دفاع مقدس. صص: 517- 554.
23
ـ کاکایی، عبدالجبار. (1380). بررسی تطبیقی موضوعات پایداری در شعر ایران و جهان. تهران: پالیزان.
24
ـ محمدی، مجید؛ بازیار، عاطفه. (1395). «بررسی مؤلّفههای پایداری در اشعار رضوی دعبل خزاعی». فرهنگ رضوی. س6. ش21. صص: 91 ـ 111.
25
ـ نصراللهی، یدالله. (1393). «لغزشهای بیانی و زبانی در شعر محمدعلی بهمنی». بهار ادب. س6. ش23. صص: 213ـ 226.
26
ـ وحیدیان کامیار، تقی. (1385). دستور زبان فارسی (1). با همکاری غلامرضا عمرانی. چاپ پنجم. تهران: سمت.
27
ـ یاحقی، محمدجعفر. (1385). جویبار لحظهها. چاپ پنجم. تهران: جامی.
28
ORIGINAL_ARTICLE
جایگاه بارگاه رضوی در منازعات سیاسی مذهبی میان صفویان و ازبکان در عصر اول حکومت صفوی(907 – 1038 ق)
پایهگذاری حکومت صفوی توسط شاه اسماعیل در سال 907 قمری حساسیت همسایگان سنی مذهب را برانگیخت. در این بین ازبکان با داعیههای مذهبی و توسعه طلبیهای ارضی حملات مختلفی را به شهرهای مختلف خراسان از جمله مشهد تدارک دیدند که در این تهاجمات بارگاه رضوی نقش مهمی ایفا کرد. پژوهش پیشرو به روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر متون کتابخانهای درصدد پاسخ به این سؤال است که بارگاه رضوی در این منازعات چه جایگاهی داشته است؟ یافتهها حاکی از این واقعیت است که بارگاه رضوی نه تنها از روند این منازعات تأثیراتی پذیرفته بلکه بر جریان آنها نیز اثر گذاشته است؛ بدین ترتیب که تهاجمات ازبکان به مشهد موجب دستبردهای گوناگون آنها به بارگاه رضوی شد؛ اما همین تهاجمات زمینهای برای توجه بیشتر شاهان صفوی به مسئله زیارت مشهد و بازسازی حرم مطهر را فراهم کرد. همچنین صفویان توانستند از ظرفیتهای متعدد بارگاه رضوی به منظور مقابله با ازبکان استفاده کنند.
http://www.farhangerazavi.ir/article_120008_8289b53f0c72c70e3b942a49d74337bc.pdf
2020-11-21
31
53
10.22034/farzv.2020.120008
مشهد
منازعات سیاسی مذهبی
بارگاه رضوی
ازبکان
زیارت
رضا
دریکوندی
derikvandyreza@gmail.com
1
دانشجوی دکترای تاریخ ایران دورۀ اسلامی دانشگاه شیراز
AUTHOR
شکرالله
خاکرند
khakrand@shirazu.ac.ir
2
دانشیار گروه تاریخ اسلام دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
ـ افوشتهای نطنزی، محمد بن هدایتالله. (1383). نقاوهالآثار. به اهتمام احسان اشراقی. تهران: دانشگاه تهران.
1
ـ احمدی، نزهت. (1388). رؤیا و سیاست در عصر صفوی. تهران: نشر تاریخ ایران.
2
ـ اشرفی(خوانساری)(مترجم). فرهنگ اوزان و مقادیر علمی و عملی بینالمللی. (بیتا). کرج: سازمان ملی استاندارد ایران.
3
ـ ایزدی، حسین. (1391). «شاهان صفوی و زیارت». فصلنامه شیعهپژوهی. سال دهم. ش 39. صص: 131 - 151.
4
ـ امیرخانی، غلامرضا. (1390). «مکتوبات سیاسی و داعیههای مذهبی (بررسی نقش مذهب در روابط ایران و ماوراءالنهر در قرن 10 و 11 قمری)». فصلنامه گنجینه اسناد. س 21. ش 82. دفتر دوم(تابستان 1390). صص: 44 -60.
5
ـ بارتولد، و. واسیلی. (1358). تذکرۀ جغرافیایی تاریخ ایران. ترجمۀ حمزه سردادور. چاپ دوم. مشهد: توس.
6
ـ ترکمان، اسکندربیگ. (1382). عالمآرای عباسی. تصحیح ایرج افشار. چاپ سوم. ج 2 و 3. تهران: امیرکبیر.
7
ـ تاورنیه، ژان باتیست. (بیتا). سفرنامه. ترجمۀ ابوتراب نوری. با تجدید نظر کلی و تصحیح حمید شیرانی. چاپ دوم . تهران: کتابخانه سنائی و کتابفروشی تأیید اصفهان.
8
ـ جنابدی، میرزابیگ. (1378). روضهالصفویه. به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد. تهران،: بنیاد موقوفات محمود افشار.
9
ـ جعفریان، رسول. (1373). میراث اسلامی ایران. ج 3. قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی.
10
ـ حاجیانپور، حمید. (1376). «ایران و جهان در بامداد صفویان». کیهان اندیشه. ش 76. صص: 4 – 19.
11
ـ حسینی استرآبادی، سید حسین بن مرتضی. (1364). تاریخ سلطانی (از شیخ صفی تا شاه صفی). به کوشش احسان اشراقی. تهران: علمی.
12
ـ خنجی، فضلالله بن روزبهان. (1355). مهماننامه بخارا (تاریخ پادشاهی محمد شیبانی). به اهتمام منوچهر ستوده. چاپ دوم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
13
ـ خواندامیر، امیرمحمود. (1370). ایران در روزگار شاه اسماعیل و شاهطهماسب. به کوشش غلامرضا طباطبایی. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
14
ـ خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین. (1380). حبیبالسیر فی اخبار افراد البشر. تصحیح محمد دبیرسیاقی. تهران: خیام.
15
ـ روملو، حسنبیگ. (1357). احسنالتواریخ. به کوشش عبدالحسین نوایی. تهران: بابک.
16
ـ رازنهان، محمدحسن؛ مشفقفر، ابراهیم. (1394). «ارزیابی نقش مؤلفههای دینی در توان نظامی حکومت صفوی». مطالعات تاریخ اسلام. س7. ش37. صص: 107 – 137.
17
ـ رحمانیان، داریوش؛ شهسواری، ثریا. (1391). «جایگاه عتبات عالیات در مناسبات ایران و عثمانی عصر قاجار مطالعه موردی: «زوار و حمل جنائز». مطالعات تاریخ فرهنگی. (پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ). س4. ش13. صص: 1-20.
18
ـ زارعی، علی؛ هاشمیزوجآباد، حسن؛ مسعودی، ذبیحالله. (1395). «نقش و جایگاه حرم مطهر رضوی در شکلگیری و تکامل حیات شهری مشهدالرضا». فصلنامه خراسان بزرگ. س7. ش 23. صص: 105 – 115.
19
ـ سرافرازی، عباس؛ لعلشاطری، مصطفی. (1393). «سیاست مذهبی شاه اسماعیل اول صفوی و تأثیر آن بر مناسبات فکری ایران و عثمانی». پژوهشنامه تاریخ. س9. ش 36. صص: 76 – 91.
20
ـ سیدی، مهدی. (1378). تاریخ شهر مشهد (از آغاز تا مشروطه). تهران: جامی.
21
ـ شاطری، میترا. (1395). «تأملی بر کارکردشناسی درفشهای دوره صفوی». پژوهشهای باستانشناسی ایران. ش 11. دوره 6. صص: 163 – 176.
22
ـ شاملو، ولیقلی خان بن داوودقلی. (1371). قصصالخاقانی. تصحیح سید حسن سادات ناصری. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
23
ـ شفقفر، ابراهیم. (1383). «حفظ سرزمین و تأثیر برخی مؤلفههای مذهبی در دوره صفویه». فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج. ش 25. صص: 45 – 72.
24
ـ صفتگل، منصور. (1388). فرازوفرود صفویان. تهران: کانون اندیشه جوان.
25
ـ ـــــــــــــــــ . (1381). ساختار نهاد و اندیشه دینی در ایران عصر صفوی (تاریخ تحولات اندیشه دینی ایران در سدههای دهم تا دوازدهم هجری قمری). تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
26
ـ عالمآرای شاه اسماعیل. (1348). با مقدمه و تصحیح و تعلیق اصغر منتظرصاحب. تهران: علمی و فرهنگی.
27
ـ عالمآرای شاه طهماسب(زندگی داستانی دومین پادشاه صفوی). (1370). به کوشش ایرج افشار. تهران: دنیای کتاب.
28
ـ عالمآرای صفوی. (1350). به کوشش یدالله شکری. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
29
ـ فرهانی منفرد، مهدی؛ خلیلی، نسیم. (1389). «اندیشه موعودگرایی در دوره صفویه». فصلنامه تاریخ اسلام و ایران. دوره جدید. س 20.ش8. پیاپی 89 . صص: 88 – 113.
30
ـ قائدان، اصغر؛ امامی، محمدتقی؛ دوغان، اسرا. (1392). «جایگاه حج در مناسبات ایران و عثمانی در عصر قاجار». مطالعات تاریخ اسلام. س 5. ش17. صص: 142-117.
31
ـ کمپفر، انگلبرت. (1360). سفرنامه. ترجمه کیکاووس جهانداری. تهران: خوارزمی.
32
ـ متولی، عبدالله؛ اصلانی، ابراهیم؛ فضلی، فاطمه. (1393). «پیامدهای تهاجمات ازبکان بر منطقه خراسان در دوره صفوی». دو فصلنامه پژوهشنامه تاریخهای محلی ایران. س 2. ش 2.(پیاپی4). بهار و تابستان 1393. صص: 144-161.
33
ـ متی، رودلف. پ. (1387). اقتصاد و سیاست خارجی عصر صفوی. ترجمه حسن زندیه. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
34
ـ مستوفی، محمدمحسن. (1375). زبدهالتواریخ. به کوشش بهروز گودرزی. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
35
ـ معصوم، میرزامحمد. (1351). تاریخ سلاطین صفویه. به سعی و اهتمام امیرحسین عابدی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
36
ـ منجم، ملاجلالالدین. (1366). تاریخ عباسی یا روزنامه ملاجلال. به کوشش سیفالله وحیدنیا. تهران: وحید.
37
ـ نوایی، عبدالحسین. (1368). ایران و جهان. ج 2. تهران: هما.
38
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل محتوای احادیث شعری امام رضا(ع)
مروری بر سیرۀ معصومان(ع) نشان میدهد که ایشان نیز از اشعار حکمتآمیز دیگران در کلام خود بهره برده و مضامین آن را تأیید کرده و گاه خود ابیاتی سرودهاند. در احادیث نقلشده از امام رضا(ع)، 52 بیت ذکر شده که به نظر میرسد ایشان به خاطر مضامین ارزشمند اخلاقی و حکمی، آنها را نقل کرده و در کلام خود بدان تمثل جستهاند. پارهای از این اشعار تمثل شعری امام رضا(ع) و چند بیت نیز سرودۀ خود ایشان است. نگارندگان با استفاده از روش تحلیل محتوا، از مجموع این 52 بیت شعر، در حدود 100 مضمون و 16 موضوع اصلی استخراج کردهاند که به اصطلاح «جهتگیری متن» نامیده میشود. این عناوین که ایده و پیام اصلی متن هستند با توجه به اصل «تبادر» به ذهن مخاطب خطور میکند. با «طبقهبندی» جهتگیریها برای دستیابی به «مقوله»های تحقیق روشن شد که از 16 موضوع اصلی استخراج شده، 9مجموعه (56درصد) به موضوع چگونگی روابط اجتماعی انسان با دیگران، چهار مجموعه (25درصد) به موضوع امور فردی و اعمال عبادی انسان و سه مجموعه (19درصد) نیز به مسئله غصب خلافت توسط حاکمان ظالم و دشمنان اهلبیت(ع) اشاره دارند. لذا هدف اصلی مقاله که بیان جهتگیری اصلی اخبار شعری رضوی بوده، ذیل سه مقولۀ روابط اجتماعی، روابط فردی و روابط سیاسی طبقهبندی و موضوعات اصلی هر یک به تفصیل بیان شده است.
http://www.farhangerazavi.ir/article_120011_08c4d6537213c64e9950098619f05439.pdf
2020-11-21
55
98
10.22034/farzv.2020.120011
امام رضا(ع)
شعر
تمثل شعری
روش تحلیل محتوا
حسین
صفره
h.safareh@sru.ac.ir
1
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
محمد
عترت دوست
etratdoost@sru.ac.ir
2
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
AUTHOR
ـ قرآن کریم.
1
ـ ابن شهر آشوب، محمد بن على. (1379ق). مناقب آل أبیطالبg. قم: نشر علامه.
2
ـ ابن عبد ربه، ابوعمر. (1404ق). العقد الفرید. بیروت: دارالکتب العلمیة.
3
ـ ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دارالفکر.
4
ـ ابنبابویه، محمد بن على. (1378ق). عیون أخبار الرضاg. تهران: نشر جهان.
5
ـ ــــــــــــــــــــــ . (بیتا). عیون أخبار الرضاg. ترجمۀ حمیدرضا مستفید و علی اکبر غفارى. بیجا: نشر صدوق.
6
ـ ــــــــــــــــــــــ. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
7
ـ امینی، عبدالحسین. (1416ق). الغدیر. قم: مرکز الغدیر.
8
ـ باردن، لورنس. (1375). تحلیل محتوا. ترجمۀ ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
9
ـ بحرانی، عبدالله بن نورالله. (1407ق). عوالم العلوم و المعارف و الاحوال من الآیات و الاخبار و الاقوال. قم: مدرسة الامام المهدی.
10
ـ جانیپور، محمد. (1390). اخلاق در جنگ؛ تحلیل محتوای مکاتبات امیرالمؤمنینg و معاویه. تهران: دانشگاه امام صادقg.
11
ـ جانیپور، محمد؛ شکرانی، رضا. (1392). «رهاوردهای استفاده از روش تحلیل محتوا در فهم احادیث». مجله پژوهشهای قرآن و حدیث. س46. ش2. صص:27-57.
12
ـ جرداق، جرج. (بیتا). من روائع نهج البلاغة. بیروت: دار العلم.
13
ـ جریرى نهروانی، أبوالفرج. (1426ق). الجلیس الصالح الکافی و الأنیس الناصح الشافی. بیروت: دارالکتب العلمیة.
14
ـ ذهبی، شمسالدین. (1427ق). سیر أعلام النبلاء. قاهره: دارالحدیث.
15
ـ سِلَفی اصفهانی، صدرالدین. (بیتا). معجم السفر. مکة: المکتبة التجاریة.
16
ـ شعرانی، ابوالحسن. (1382ق). تعلیقه بر شرح الکافی مولی صالح مازندرانی. تهران: المکتبة الإسلامیة.
17
ـ عترت دوست، محمد. (1397). «تحلیل محتوای کیفی شبکه معنایی «قدرت»؛ تلاشی برای فهم الگوی «قدرت نرم» در قرآن کریم». دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث. س12. ش1. پیاپی23. صص: 79-110.
18
ـ فهری، أبوبکر محمد بن محمد. (1289ق). سراج الملوک. مصر: المطبوعات العربیة.
19
ـ فیروزان، توفیق. (1360). روش تحلیل محتوا. تهران: نشر آگاه.
20
ـ فیض کاشانی، ملامحمدمحسن. (1406ق). الوافی. اصفهان: کتابخانه امیرالمؤمنینg.
21
ـ کریپندورف، کلوس. (1378). مبانی روششناسی تحلیل محتوا. ترجمه هوشنگ نائینی، تهران: نشر نی.
22
ـ کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. تحقیق علی اکبر غفاری. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
23
ـ مجلسى، محمدباقر. (1403ق). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهارb. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
24
ـ مجلسى، محمدتقى. (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. قم: مؤسسه کوشانبور.
25
ـ مفید، محمد بن محمد. (1413ق). الإختصاص. قم: کنگرۀ جهانی شیخ مفید.
26
ـ موسوی، کاظم عبد فریح. (بیتا). الإقتباس و التضمین فی نهجالبلاغة. عراق: دانشگاه میسان.
27
ـ هولستی، اُل. آر. (1373). تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی. ترجمۀ نادر سالارزاده امیری. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
28
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل ساز و کارهای معرفی امام رضا (ع) توسط امام کاظم (ع)
مطالعۀ سیر تاریخی تعیین امام از سوی امام قبلی، حاکی از وجه متفاوت آن از سوی امام کاظم (ع) است، تا آنجا که برای نخستین بار در فرهنگ امامت، آن حضرت در فضای عمومی و مکرر اقدام به معرفی جانشین خویش کرد. با بررسیهای صورت گرفته در منابع حدیثی اولیه به دست می آید که 41 حدیث در باب معرفی امام هشتم (ع) از سوی امام پیشین روایت شده که در این میان، علاوه بر تلقی به قبول این روایات از سوی عموم اصحاب امامی، 11 حدیث براساس مبانی اعتبارسنجی متأخرین صحیح السند است. اختلاف محسوس آمار این گروه از روایات، بیش از هر چیز معلول عواملی از جمله گسترش جامعه شیعی تا دورترین نقاط عالم اسلامی و گسترش سازمان وکالت و نیز پیش بینی جریانهای انحرافی از جمله جریان واقفه به سردمداری برخی بزرگان و وکلا، از سوی امام کاظم(ع) است. تبیین مسئله امامت و شاخصههای امام، اعلام علنی و معرفی در ملأ عام، وصی، خلیفه و قیم قرار دادن حضرت در حیات و ممات، سپردن ودایع امامت، تعیین نشانهای خاص برای شناخت امام، تکریم و احترام بسیار و دیگر اقدام ها از جمله ساز و کارهای امام کاظم (ع) در اعلام امامت امام رضا (ع) به شمار میرود. این پژوهش به روش تاریخی و حدیثی مبتنی بر تحلیل مضمون می کوشد تا ابعاد گوناگون قضیه را بکاود و راز آن را بیان کند.
http://www.farhangerazavi.ir/article_120012_b8a1a905e98a681ceb300e05409d0f6d.pdf
2020-11-21
99
128
10.22034/farzv.2020.120012
امام کاظم(ع)
تعیین امام
امام رضا(ع)
واقفه
شاخصههای امام
زهرا
جهانبازی
z.jahanbazi@ut.ac.ir
1
دانشجوی دکترای دانشگاه ادیان و مذاهب
LEAD_AUTHOR
محمد
غفوری نژاد
ghafoori_n@yahoo.com
2
دانشیار دانشگاه ادیان و مذاهب
AUTHOR
سیدعلیرضا
واسعی
a.vasei@isca.ac.ir
3
دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
AUTHOR
ـ آیتی، نصرت الله.(1393). «واکاوی جریان وصیت در شناخت امام». فصلنامه علمی ـ ترویجی پژوهشهای مهدوی. س 3. ش9. صص:75-97.
1
ـ ابن بابویه، محمدبن علی.(1389). عیون اخبار الرضا علیهالسلام. ج1. مترجم محمد صالح روغنی قزوینی. قم: نشر مسجد مقدس جمکران.
2
ـ ـــــــــــــــــــــــ.(1385). معانی الاخبار. ترجمه عبدالعلی محمدی شاهرودی. ج2. چاپ سوم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
3
ـ ـــــــــــــــــــــــ.(1377). خصال. ترجمه محمدباقر کمره ای. چاپ هشتم. تهران: نشر کتابچی.
4
ـ ـــــــــــــــــــــــ.(1395). کمال الدین و تمام النعمه. تصحیح و تعلیق علی اکبر غفاری. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
5
ـ ابن العنبة، احمد بن علی.(1380ق). عمدة الطالب فی أنساب أبی طالب. چاپ دوم. نجف: المطبعه الحیدریه.
6
ـ ابوالفرج اصفهانی،علی بن حسین.(1385). مقاتل الطالبین. چاپ دوم. قم: مؤسسه دارالکتاب.
7
ـ اشعری، ابوالحسن.(1400ق). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین. چاپ سوم. آلمان، ویسبادن : نشر فرانس شتاینر.
8
ـ اشعری قمی، سعد بن عبدالله.(1360). المقالات و الفرق. تصحیح از محمدجواد مشکور. چاپ دوم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
9
ـ امین، سیدمحسن.(1403). اعیان الشیعه. ج6. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
10
ـ برقی، احمد بن محمد.(1342). کتاب الرجال. تهران: چاپ جلال الدین ارموی.
11
ـ پورمحمدی، نعیمه.(1391).«اعیان ائمه علیهم السلام؛ جستاری در راههای اثبات امامت اشخاص ائمه علیهم السلام در روایات شیعه». فصلنامه امامت پژوهی.س 2. ش 8. صص:137-166.
12
ـ پیشوایی، مهدی.(1390). سیره پیشوایان. چاپ سی ویکم. قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
13
ـ جباری، محمدرضا.(1382). سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه علیهم السلام. ج1. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمه الله علیه.
14
ـ ــــــــــــــــــ.(1392). « امام کاظم علیه السلام و سازمان وکالت». فصلنامه تاریخ اسلام. س 14. ش1 (پیاپی53). صص: 7-45.
15
ـ جعفریان، رسول.(1391). حیات فکری و سیاسی امامان شیعه. چاپ دوم. تهران: نشر علم.
16
ـ الجوهری، احمد بن عبیدالله بن عیاش.(بی تا). المقتضب الاثر. تهران: نشر مکتبه الطباطبایی.
17
ـ خامنهای، سیدعلی.(1393). انسان250 ساله. چاپ چهل وسوم. تهران: انتشارات صهبا.
18
ـ خزاز قمی،علی بن محمد.(1401ق). کفایه الاثر فی النص علی الائمه الاثنی عشر. قم: انتشارات بیدار.
19
ـ حمیری، عبدالله بن جعفر.(1371). قرب الاسناد. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
20
ـ حسین زاده شانه چی، حسن ؛ حسین شاه، سیدعلمدار.(1390). « فرقههای شیعی در نیمه نخست قرن سوم هجری». فصلنامه علمی ـ تخصصی سخن تاریخ. ش 12. صص: 19-35.
21
ـ حسینیان مقدم، حسین ؛ گودرزی، ابراهیم. (1396). «بازشناسی حدیث «الامام لا یغسله الا الامام» در گفتمان واقفیه و امامیه(براساس پیشینه شناسی تجهیز معصومان در منابع فریقین)». فصلنامه علمی پژوهشی علوم حدیث. دوره 22. ش 4. صص:102-122.
22
ـ راوندی، قطب الدین.(1419ق). الخرائج و الجرائج. ج2. قم: مؤسسه امام مهدی علیه السلام.
23
ـ سبط ابن جوزی، یوسف بن قزاوغلی.(1376). تذکره الخواص. قم: نشر الشریف الرضی.
24
ـ شعبانپور، محمد.(1392). «روش امام شناسی از منظر امام رضا علیه السلام با تأکید بر کتاب عوالم العلوم». مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی. ش290. صص:147-162.
25
ـ شهرستانی، محمد بن عبدالکریم.(1364). الملل و النحل. چاپ سوم. قم: نشر الشریف الرضی.
26
ـ صادقی کاشانی، مصطفی. (1394). « شیوههای تشخیص امام در عصر حضور». پژوهشنامه امامیه. س1. ش2. صص: 47-66.
27
ـ صفار قمی، محمد بن حسن.(1362). بصائر الدرجات الکبری فی فضائل آل محمد. تصحیح و تعلیق میرزا محسن کوچه باغی. تهران: منشورات اعلمی.
28
- صفری فروشانی، نعمت الله.(1388). «فرقههای درون شیعی دوران امامت امام رضا علیه السلام(با تأکید بر فطحیه و واقفیه)». پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی(طلوع نور سابق). س 8. ش 28. صص:3-22.
29
ـ طبرسی، فضل بن حسن.(1390). اعلام الوری بأعلام الهدی. با مقدمه حسن خرسان. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
30
ـ طبرسی، احمد بن علی.(1403ق). الاحتجاج. ج2. مصحح: محمدباقر موسی خرسان. مشهد: نشر المرتضی.
31
ـ طبری، محمد بن جریر.(1413ق). دلائل الامامه. قم: نشر مؤسسه بعثت.
32
ـ طوسی، محمد بن حسن.(1411ق). الغیبه. محققین عبادالله طهرانی و علی احمد ناصح. قم: مؤسسه معارف اسلامی.
33
ـ ــــــــــــــــــــــــ.(1415ق). رجال الطوسی. تحقیق جواد قیومی. قم: مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
34
ـ کاظمی نجف آبادی، روح الله. (1393). « علل اختلاف شیعیان عصر حضور درتشخیص مصداق امام». نشریه امامت پژوهی. ش 16. صص:43- 83.
35
ـ کشی، محمدبن عمر.(بی تا). اختیار معرفه الرجال. خلاصه کننده محمد بن حسن طوسی. محقق: مهدی رجایی. مصحح: محمدباقر میرداماد. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
36
ـ کلینی، محمد بن یعقوب.(1388). الاصول من الکافی. مصحح علی اکبر غفاری. ج1. چاپ سوم. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
37
ـ قمی، عباس.(1387). الانوار البهیه فی تواریخ الحجج الالهیه. با مقدمه کاظم مدیرشانه چی. قم: نشر المکتبه الحیدریه.
38
ـ مجلسی، محمدباقر.(1403ق). بحارالانوار. ج48. چاپ دوم. بیروت: مؤسسه الوفاه.
39
ـ مفید، محمدبن محمد.(1379). الاختصاص. تصحیح علی اکبر غفاری. تهران: مکتبه الصدوق.
40
ـ ــــــــــــــــــــــ.(1414ق). الفصول المختاره. محقق سیدعلی میرشریفی. بیروت: دارالمفید.
41
ـ ــــــــــــــــــــــ.(1376). الارشاد فی معرفه حجج الله. ج2. مصحح محمدباقر بهبودی. مترجم محمدباقر ساعدی خراسانی. چاپ سوم. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
42
ـ نوبختی، حسن بن موسی.(بی تا). فرق الشیعه. چاپ دوم. بیروت: دارالاضواء.
43
ORIGINAL_ARTICLE
مقایسه تطبیقی شعر موسویگرمارودی و عباسیاسین با محوریت امامرضا(ع)
امام رضا(ع) و یادآوری فضایل ایشان از گذشته تاکنون محور بسیاری از اشعار مذهبی شیعی بوده است. در این پژوهش نیز به تحلیل سرودههای رضوی دیوانهای «خلجات فی سفر القلب» عباس یاسین و «گوشوارۀ عرش» موسویگرمارودی به روش توصیفی تحلیلی و بر پایۀ مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی پرداختهشده است تا بتوان با کشف اشتراکات کلامی و احساسی دو شاعر، سیرت و سیمای حضرت را از منظری ادیبانه برای پیروان ایشان ترسیمکرد. از دستاوردهای این پژوهش توجه به این نکته است که بخشندگی و فریادرسی امام هشتم(ع) بیش از دیگر صفات ایشان برای دو شاعر اهمیت دارد. این نکته میتواند بیانگر این باشد که هر دو نمایندۀ ادبی، متاثر از شرایط روحی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگیِ زمانه، خود را بیش از هر وقت دیگری نیازمند کمک امام(ع) میدانند. در رسیدن به هدف نیز شاعر پارسی در استفاده از تخیل، صنایع ادبی و نیز بهکارگیری تصویرهای جدید موفقتر ظاهرشده است؛ البته استفاده از حقایق علمی و نمایش اطلاعات شاعر در بیانی شاعرانه نیز نه تنها فهم شعر او را دشوار نکرده، بلکه با درک اینحقایق، لذت مخاطب نیز دوچندان شدهاست. شعر عباس یاسین نیز بیشتر تبلور احساسات اوست و دیگر عناصر از جمله خیال و تصویرسازیهای جدید کمتر در آن به چشم میخورد؛ اما در نهایت هر دو شاعر بیش از هر چیز مخاطب را متوجه ابعاد معنوی شخصیت حضرت رضا(ع) میکنند و با انتخاب بخشندگی و فریادرسی ایشان، بُعد توسل را در شعر برای خواننده پررنگ میکنند که از مباحث مهم مذهب شیعه است.
http://www.farhangerazavi.ir/article_120013_07d2562939d5bece05b0df28af6010a2.pdf
2020-11-21
129
153
10.22034/farzv.2020.120013
مدیحه سرایی
امام رضا(ع)
موسوی گرمارودی
عباس یاسین
صابره
سیاوشی
saberehsiavashi@yahoo.com
1
استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
LEAD_AUTHOR
عباس
خندان
mr.khandan94@gmail.com
2
کارشناسی ارشد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
AUTHOR
رعنا
عبدی
r707070a@yahoo.com
3
دانشجوی دکترای زیان و ادبیات عربی دانشگاه علامه طباطبایی
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ـ آسیموف، آیزاک. (1374). زهره: رازی سر به مُهر. چاپ سوم. تهران: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
2
ـ آمدیتمیمی، عبدالواحد. (1990). غرر الحکم و درر الکلم: مجموعة من کلمات و حکم الإمام علیg. چاپ دوم. قم: دار الکتاب الإسلامی.
3
ـ اباذری، زهرا؛ ترکمانی، وجیهه. (1394). «بررسی تلمیح در اشعار سیدعلی موسویگرمارودی و محمدعلی معلم دامغانی». زیباییشناسی ادبی. ش 23. صص: 39 تا 63.
4
ـ ابنبابویه، محمد بن علی. (1378). عیون أخبار الرضا. ج2. قم: منشورات شریف رضی.
5
ـ البستانی، بطرس.( 1883). محیط المحیط: قاموس عصری مطول للغة العربیة وفیه زیادات کثیرة للمواد الحدیثة والدخیلة والمعربة. به اهتمام: محمد عثمان. ج 9. بیروت: دارالکتب العلمیة.
6
ـ البستانی، فواد افرام. (1390). المجانی الحدیثة: عصر صدر الإسلام. ج2. قم: انتشارات ذوی القربی.
7
ـ بهمنیمطلق، حجتالله. (1391). درخت زندۀ بیبرگ: نقد و تحلیل قصاید شاعران نوپرداز. تهران: انتشارات علمی.
8
ـ بهمنیمطلق، حجتالله؛ بهمنیمطلق، یدالله. (1391). «نگاهی به قصیدهپردازی گرمارودی، سبکشناسی نظم و نثر فارسی». بهار ادب. ش 16.صص: 55 تا 74.
9
ـ حرّعاملی، محمد بن حسن. (1982). الجواهر السَّنیَّة فی الأحادیث القدسیة. بیروت (لبنان): منشورات موسسة الأعلمی للمطبوعات.
10
ـ خضری، حیدر. (1392). الأدب المقارن فی إیران والعالم العربی. تهران: سمت(سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها).
11
ـ داعی الاسلام، سیدمحمدعلی. (1362). فرهنگ نظام فارسی به فارسی باریشهشناسی و تلفظ واژهها به خط اوستایی. تهران: چاپ و صحافی فاروس ایران شرکت دانش.
12
ـ دهرامی، مهدی؛ کمالینهاد، علیاکبر. (1394). «حس شاعرانه در سوگسرودههای موسوی گرمارودی». ادبیات انقلاب اسلامی (ویژهنامۀ نامۀ فرهنگستان). ش 2. صص: 95 -117.
13
ـ رحیمیزنگنه، ابراهیم؛ بیگزاده، خلیل. (1397). «جلوههای پایداری در مناظرههای امامرضاg و سرودههای صفارزاده و گرمارودی». فرهنگ رضوی. س 6. ش 21. صص: 199-222.
14
ـ رستگار فسایی، منصور. (1380). انواع شعر فارسی. چاپ دوم. شیراز: انتشارات نوید شیراز.
15
ـ رسولنیا، امیرحسین؛ آقاجانی، مریم. (1391). «پایداری و ناپذیرایی در شعر محمود درویش و موسویگرمارودی». ادب عربی. ش 3. صص: 95 تا 116.
16
ـ شایستهفر، مهناز. (1392). «بررسی محتوایی کتیبههای رواقهای ساختهشده در حرم رضوی در عصر تیموری و صفوی». مجلۀ فرهنگ رضوی. سال اول. ش 3. صص: 115-146.
17
ـ طاهری، قدرتالله. (1393). بانگ در بانگ: طبقهبندی، نقد و تحلیل جریانهای شعری معاصر ایران از 1357 تا 1380. تهران: انتشارات علمی.
18
ـ قمی، عباس. (1386). مفاتیح الجنان. ترجمۀ: حسین انصاریان. قم: انتشارات دارالعرفان.
19
ـ گریمال، پیر.(1339). فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمۀ: احمد بهمنش. ج2. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
20
ـ مصفی، ابوالفضل. (1357). فرهنگ اصطلاحات نجومی همراه با واژههای کیهانی در دفتر شعر. تبریز: انتشارات موسسه تاریخ و فرهنگ ایران.
21
ـ موسویگرمارودی، سیدعلی. (1388). گوشوارۀ عرش: مجموعۀ کامل شعرهای آیینی. تهران: شرکت انتشارات سورۀ مهر.
22
ـ ــــــــــــــــــــــــــــ. (1389). صدای سبز: بهگزیدۀ شاعر از همۀ دفترهای شعر خویش. چاپ دوم. تهران: موسسه انتشارات قدیانی.
23
ـ نیشابوری، ابوعبدالله حاکم. (1997). المستدرک علی الصحیحین. ج3. مصر- سودان- قاهره: دارالحرمین.
24
ـ یاسین، عباس. (2014م). خلجات فی سفر القلب. لبنان (بیروت): دارالولاء.
25
منابع رسانه ای و اینترنتی
26
ـ باشگاه خبرنگاران جوان. «ماجرای شتری که به بارگاه امام رضاع) پناهآورد». وب سایت باشگاه خبرنگاران جوان. تاریخ مراجعه 15مهر1399. نشانی پایگاه اینترنتی:https://www.yjc.ir
27
ـ خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا). « کتاب «قمری... دمه یضئ» در لبنان رونماییشد». وب سایت خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا). تاریخ مراجعه 15مهر1399. نشانی پایگاه اینترنتی:http://www.iqna.ir
28
ـ عبدالنبی یاسین، خلود. (14 ینایر 2019). شاعریّة مرهفة ومصداقیّة لافتة فی دیوان «شبابیک سوف یدخلها الضّوء» للشاعر عبّاس یاسین. روزنامۀ البناء: . (https://www.al-binaa.com/archives/article/(20499
29
ـ مقاومت اسلامی- لبنان. « السید صفی الدین یرعى حفل توقیع دیوان «قمری ...دمه یضیء لمؤلفه الحاج عباس یاسین». وب سایت مقاومت اسلامی لبنان. تاریخ مراجعه 15مهر1399. نشانی پایگاه اینترنتی:https://www.moqawama.org
30
ORIGINAL_ARTICLE
مواضع امام رضا(ع) در برابر گفتمان های مشروعیت سیاسی دستگاه خلافت
مشروعیت حکومتها(legitimacy) همواره و حداقل از یونان باستان تاکنون به عنوان یکی از مباحث کلیدی دانش سیاسی مطرح بوده است. در جهان اسلام نیز هرچند صورتبندیهای ارائه شده برای انعقاد خلافت، از مقام فعل و عمل متأخر بوده، اما میتوان گفت در زمان امامت هشتمین پیشوای شیعیان، بسیاری از آنها ساختیافتگی خود را به دست آورده بودند. حال چنانچه از منظر علم سیاست به روایات حضرت رضا(ع) نظر افکنده شود، مشاهده خواهیم کرد بسیاری از آموزههای رضوی مرتبط با مشروعیت حکومت است. این پژوهش میکوشد بر اساس روش توصیفی تحلیلی نشان دهد در بازۀ زمانی حیات حضرت رضا(ع) (148-203ق) چه گفتمانهایی در زمینۀ مشروعیت خلافت وجود داشته و دیدگاه امام هشتم شیعیان در مواجهه با آنها به چه صورت بوده است؟ نتایج تحقیق نشان میدهد دستگاه خلافت، مبنای ثابتی برای مشروعیت نداشته و بر اساس رخدادهای پیشین، در مقام تئوریزهسازی برآمده است؛ نیز در دورۀ خلافت عباسی، راهکارهایی برای تقویت مشروعیت اندیشیده شد. روایات نیز نشان میدهد آن حضرت در کنار ارائۀ الگوی شیعه یعنی «نصّ»، هر دو مسیر دستگاه خلافت یعنی برساختهای مشروعیت و راهکارهای تقویتبخش را نقد کردند تا علاوه بر رویکرد اثباتی، در مقام نفی نیز به اصول سیاسی مکتب شیعه، جانی تازه ببخشند.
http://www.farhangerazavi.ir/article_120014_9032dd83730b093d1b4e09daeb08efd8.pdf
2020-11-21
155
184
10.22034/farzv.2020.120014
سیاست
قدرت
مبانی مشروعیت
امام رضا(ع)
خلافت عباسی
امامت شیعی
یحیی
میرحسینی
mirhoseini@meybod.ac.ir
1
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات، دانشگاه میبد
LEAD_AUTHOR
علی محمد
میرجلیلی
almirjalili@meybod.ac.ir
2
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات، دانشگاه میبد
AUTHOR
حسن
زارعی محمودآبادی
h.zarei@meybod.ac.ir
3
استادیار گروه ایران شناسی دانشکده الهیات، دانشگاه میبد
AUTHOR
احمد
زارع زردینی
zarezardini@meybod.ac.ir
4
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات، دانشگاه میبد
AUTHOR
زهرا
هاشمی
hashemizahra89@gmail.com
5
دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات، دانشگاه میبد
AUTHOR
ـ قرآن کریم.
1
ـ آرون، ریمون. (1364). مراحل اساسی اندیشه در جامعهشناسی. ترجمه باقر پرهام. تهران: آموزش انقلاب اسلامی.
2
ـ آشوری، داریوش. (1358). درآمدی بر جامعهشناسی و جامعهشناسی سیاسی. تهران: مروارید.
3
ـ آیینه وند، صادق ؛ الهی زاده، محمدحسین. (1384). «معیار مشروعیت خلافت در چالش حسنیان (فرزندان عبدلله محض) با دولت عباسی». فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهراh. ش53. صص: 1-18.
4
ـ ابن ابی شیبه کوفی. (1409ق). المصنف. به کوشش سعید اللحام. بیروت: دارالفکر.
5
ـ ابن أبی عاصم، عمرو الضحاک الشیبانی. (1400ق). السنة. به کوشش محمدناصر الدین. بیروت: المکتب الاسلامی.
6
ـ ابن اثیر، عزالدین علی. (1367). النهایة فی غریب الحدیث. چاپ چهارم. قم: موسسه اسماعیلیان.
7
ـ ــــــــــــــــــــــ. (1385ق). الکامل فی التاریخ. بیروت: دارصادر.
8
ـ ابنبابویه، محمد بن علی. (1361). معانی الاخبار. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
9
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (1362). الأمالی. تهران: انتشارات کتابخانه اسلامیه.
10
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (1378ق). عیون أخبار الرضاg. تهران: انتشارات جهان.
11
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (1385). علل الشرائع. قم: انتشارات داوری.
12
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (1395ق). کمال الدین و تمام النعمة. به کوشش علی اکبر غفاری. تهران: اسلامیه
13
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (1403ق). الخصال. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
14
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
15
ـ ابن جعد، علی. (1417ق). مسند ابن جعد. چاپ دوم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
16
ـ ابن خلدون، عبدالرحمن. (1408ق). تاریخ. به کوشش خلیل شحاده. چاپ دوم. بیروت: دارالفکر.
17
ـ ابن شعبه حرانى، حسن بن على. (1404ق). تحف العقول. چاپ دوم. قم: جامعه مدرسین.
18
ـ ابن شهرآشوب مازندرانی. (1379ق). مناقب آل أبی طالب g. قم: مؤسسه انتشارات علامه.
19
ـ ابن عبد ربه آندلسى. (1404ق). العقد الفرید. بیروت: دارالکتب العلمیة.
20
ـ ابن عبدالبر. (1412ق). الاستیعاب فى معرفة الأصحاب. به کوشش على البجاوى. بیروت: دارالجیل.
21
ـ ابن عساکر. (1415ق). تاریخ مدینه دمشق. بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر.
22
ـ ابن کثیر دمشقی. (1407ق). البدایة و النهایة. بیروت: دار الفکر.
23
ـ ابوالفرج اصفهانی. (1415ق). الاغانی. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
24
ـ ابوعلی مسکویه. (1379). تجارب الأمم. به کوشش ابوالقاسم امامى. چاپ دوم. تهران: سروش.
25
ـ ابوهلال عسکری.(1419ق). الصناعتین. بیروت: مکتبه عنصریه.
26
ـ ابویوسف، یعقوب بن ابراهیم. (1382). الخراج. چاپ دوم. قاهره: المطبعة السلفیه.
27
ـ احمد بن حنبل. (1411ق). أصول السنة. عربستان سعودی: دارالمنار.
28
ـ أخبار الدولة العباسیة و فیه أخبار العباس و ولده. (نویسندة ناشناس) (1391ق).به کوشش عبدالعزیز الدورى و عبدالجبار المطلبى. بیروت: دار الطلیعة.
29
ـ إربلی، علی بن عیسی. (1381ق). کشف الغمه. تبریز: مکتبه بنیهاشمی.
30
ـ امام جمعه زاده، سید جواد؛ محموداوغلی، رضا. (1393). «واکاوی مواضع سیاسی امام رضا g در بحرانهای اعتقادی ـ سیاسی دوره (203-183ق)». فرهنگ رضوی. 2 (5).صص:8- 31.
31
ـ بازرگان، عبدالعلی. (1361). شورا و بیعت. تهران: شرکت سهامی انتشار
32
ـ باقلانی، ابوبکر محمد. (1414ق). تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل. بیروت: مؤسسه الکتب الثقافیه.
33
ـ بخاری، محمد بن اسماعیل. (1401ق). الجامع الصحیح. بیروت: دارالفکر.
34
ـ بغدادى، عبدالقاهر.(1408ق). الفرق بین الفرق. بیروت: دار الجیل/دار الافاق.
35
ـ بلاذری، احمد بن یحیی. (1417ق). کتاب جمل من انساب الأشراف. بیروت: دارالفکر.
36
ـ تفتازانی، سعدالدین. (1409). شرح المقاصد. قم: الشریف الرضی.
37
ـ جاحظ، عمرو بن بحر. (1424ق). الحیوان. چاپ دوم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
38
ـ جعفریان، رسول. (1381). حیات فکرى و سیاسى ائمه. چاپ ششم. قم: انتشارات انصاریان.
39
ـ جواد علی. (1422ق). المفصل فى تاریخ العرب قبل الإسلام. چاپ چهارم. بیجا: دارالساقی.
40
ـ حاکم نیشابوری. (بیتا). المستدرک علی الصحیحین، به کوشش یوسف مرعشلی. بیروت: دارالمعرفه.
41
ـ حمیرى قمى، عبدالله بن جعفر. (بیتا). قرب الإسناد. تهران: انتشارات کتابخانه نینوى.
42
ـ خصیبى، حسین بن حمدان. (1419ق). الهدایة الکبری. بیروت: البلاغ.
43
ـ درخشه، جلال. (1391). سیاست و حکومت در سیرة امام رضا g. مشهد: بنیاد بین المللی فرهنگی و هنری امام رضاg.
44
ـ دلیر، نیره. (1389). «گفتمان خلافت و سلطنت در سیر الملوک». مجله مطالعات تاریخ اسلام. ش4. صص:37-58.
45
ـ زید بن علی. (بیتا). مسند. بیروت: منشورات دار مکتبه الحیاه.
46
ـ سبحانی، جعفر. (بیتا). بحوث فی الملل و النحل. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
47
ـ سروش، عبدالکریم. (1384). «تشیع و چالش مردمسالاری». بازتاب اندیشه. ش63. صص: 50- 58.
48
ـ سعد بن عبدالله اشعری. (1360). المقالات و الفرق. تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
49
ـ سیدمرتضی. (1413ق). الفصول المختارة. قم: کنگره شیخ مفید.
50
ـ شربینی، محمد بن احمد. (1377ق). مغنی المحتاج. بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
51
ـ صالحیشامی، محمد بن یوسف. (1414ق). سبلالهدى والرشاد فى سیرة خیرالعباد. بیروت: دارالکتب.
52
ـ صبحی، احمد محمود. (1410ق). الامام المجتهد یحیی ابن حمزه و آراوه الکلامیة. قاهره: منشورات العصر الحدیث.
53
ـ صفار، محمد بن حسن. (1404ق). بصائر الدرجات. قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشى.
54
ـ طبرانی، سلیمان. (1415ق). المعجم الاوسط. بیجا: دارالحرمین للطباعه و النشر والتوزیع.
55
ـ ــــــــــــــــ. (بیتا). المعجم الکبیر. به کوشش حمدی السلفی. قاهره: داراحیاءالتراث العربی.
56
ـ طبرسى، احمد بن على. (1403 ق). الإحتجاج على أهل اللجاج. به کوشش: محمد باقر موسوی خرسان. مشهد: نشر مرتضى.
57
ـ طبری، ابوجعفر محمد بن جریر. (1387ق). تاریخ الأمم و الملوک. بیروت: دارالتراث.
58
ـ طوسی، خواجه نظام الملک. (1344). سیرالملوک. به کوشش هیوبرت دارک. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
59
ـ طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). الخلاف. قم: دفترانتشارات اسلامی.
60
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (1382). تلخیصالشافی. قم: انتشارات المحبین.
61
ـ ــــــــــــــــــــــــ. (1411ق). مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد. بیروت: مؤسسة فقه الشیعة.
62
ـ عسقلانی، احمد بن الحجر. (1406ق). لسان المیزان. به کوشش دایره المعارف النظامیه. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
63
ـ العلجونی، اسماعیل بن محمد. (بیتا). کشف الخفاء. به کوشش احمد القلاش. بیروت: مؤسسه الرسالة.
64
ـ علی بن موسی الرضا (منسوب). (1406ق). صحیفة الإمام الرضاg. مشهد: کنگره جهانى امام رضاg.
65
ـ عیاشى، محمد بن مسعود. (1380ق). تفسیر. تهران: چاپخانه علمیه.
66
ـ غزالی، ابوحامد. (1409ق). فضائح الباطنیه. به کوشش عبدالرحمان بدوی. کویت: دار کتب الثقافیة.
67
ـ فاروق عمر. (1998م). الخلافه العباسیه عصر القوه و الازدهار. بیجا. دارالشروق.
68
ـ فتال نیشابوری، محمد بن حسن. (بیتا). روضه الواعظین. قم: انتشارات رضی.
69
ـ فخرالدین رازى. (1413ق). اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین. قاهره: مکتبة مدبولی
70
ـ فراء، ابویعلی. (1421ق). الأحکام السلطانیة. چاپ دوم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
71
ـ فرای، ریچارد. (1365). بخارا دستاورد قرون وسطی. ترجمه محمود محمودی. تهران: علمی و فرهنگی.
72
ـ فضل الله، محمدجواد. (1382). تحلیلی از زندگانی امام رضاg. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
73
ـ فیرحی، داود. (1378). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام دوره میانه، تهران: نشرنی.
74
ـ ـــــــــــــ. (1382). نظام سیاسی و دولت در اسلام. تهران: سمت.
75
ـ قادری، حاتم. (1375). تحول مبانی مشروعیت خلافت. تهران: انتشارات بنیان.
76
ـ قاضی عبدالجبار. (1965م). المغنی فی ابواب التوحید و العدل. قاهره: الدار المصریه.
77
ـ قندوزی، سلیمان بن ابراهیم. (1416ق). ینابیع الوده لذوی القربی. بی جا: دارالاسوه.
78
ـ کراجکى، محمد بن على. (1410ق)، کنز الفوائد. قم: دارالذخائر.
79
ـ کلینی، محمد بن یعقوب. (1365). الکافی. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
80
ـ لاپیدوس، آیراماروین. (1376). تاریخ جوامع اسلامی از آغاز تا قرن هجدهم. ترجمه محمود رمضان زاده. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
81
ـ لمبتون، آن کی اس. (1380). دولت و حکومت در اسلام. ترجمه و تحقیق: سید عباس صالحی و محمد مهدی فقیهی. تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.
82
ـ ماوردی، ابوالحسن. (بیتا). الأحکام السلطانیة. قاهره: دارالحدیث.
83
ـ مبارکفوری، محمد بن عبدالرحمن. (1410ق). تحفه الاحوذی بشرح جامع الترمذی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
84
ـ متقی هندی، علی. (1409ق). کنز العمال فی السنن الاقوال و الافعال. بیروت: مؤسسه الرساله.
85
ـ مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الانوار. بیروت: موسسه الوفاء.
86
ـ مسلم بن حجاج نیشابوری. (بیتا). صحیح. بیروت: دارالفکر.
87
ـ مصری، احمد امین. (بیتا). ضحی الاسلام. بیروت: دارالکتب العربی.
88
ـ مفید، محمد بن محمد بن نعمان.(1413ق)، الإرشاد. قم: کنگره جهانی شیخ مفید.
89
ـ نادری، نادر. (1384). برآمدن عباسیان، ایدئولوژی مذهبی و اقتدار سیاسی. ترجمه عبدالحسین آذرنگ و نگار نادری. تهران: انتشارات سخن.
90
ـ نعمانی، محمد بن ابراهیم. (1397ق). الغیبه. تهران: مکتبه الصدوق.
91
ـ نوبختی، حسن بن موسی. (1404ق). فرق الشیعه. چاپ دوم. بیروت: دار الاضواء.
92
ـ نووی، ابوزکریا بن شرف. (بیتا). المنهاج. نسخه نرم افزار مکتبه الشامله.
93
ـ هانتینگتون، ساموئل. (1374). «اقتدارگرایی و زوال مشروعیت». مجله فرهنگ و توسعه. ش19. صص: 41- 43.
94
ـ هیثمی، نورالدین علی. (1408ق). مجمع الزاوائد. بیروت: دارالکتب العلمیه.
95
- Cooperson, Michael (2000), Classical Arabic Biography: The Heirs of Prophets in the Age of al-Mamun, Los Angeles: Cambridge University Press.
96
- Goitein, S.D (1966), Studies in Islamic History and Institution, Leiden: the Netherlands, E.J Brill.
97
- Lambton, Ann K.S (1985), State and Government in the Medieval Islam, New York: Oxfoed University Press.
98
- Shaban, M.A (1970), The Abbasid Revolution, Cambridge: Cambridge University Press.
99
- Van Ess, Josef (1991), Theologie und Gesellschaft im 2 und 3 Jahrhundert Hidschra, Berlin\New York: Walter de Gruyter.
100
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی روایات متعارض در باب «حجیت سوال از معصوم برای اثبات امامت» در کتاب کافی
در روایات وارد شده از اهل بیت، نشانههای گوناگونی برای شناخت امام معصوم ذکر شده است. ذکر این نشانهها از این جهت بوده است که شیعیان در هر عصری بتوانند امام زمان خود را بشناسند و نیز مدعیان امر امامت رسوا شوند. از نشانههای گوناگونی که برای اثبات ولایت امام معصوم بر مردم ذکر شده، پرسش از امام است. به این معنا که شیعیان با طرح سوالاتی از مدعی امامت، بتوانند حقانیت یا بطلان دعوی او را احراز کنند و از تحیر در امر امامت رهایی یابند. در میان روایات مختلفی که مسئله سوال از امام را به عنوان راهی برای شناسایی امام حق برشمردهاند، تعارضاتی دیده میشود. برخی روایات پرسش از امام را برای اثبات حقانیت وی حجت دانسته و در مقابل، روایتی از امام رضا(ع) سوال را حجت ندانسته و در عوض نشانههای دیگری را غیر از سوال از مدعی امامت برای اثبات امامت حجت میداند. این تعارض آشکار میان روایت امام رضا (ع) و روایات دیگر در زمینۀ حجیت سوال از معصوم، مسئلۀ اصلی این مقاله و به دنبال راه حلی برای آن است.
http://www.farhangerazavi.ir/article_120015_d142e5e5e9f03e608d2bc8f9bbaa3c2a.pdf
2020-11-21
185
205
10.22034/farzv.2020.120015
روایات متعارض
اثبات امامت
پرسش
امام رضا (ع)
حجیت
مهدی
جلالی
a.jalaly@um.ac.ir
1
استاد گروه علوم قرآن وحدیث دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
حسن
نقی زاده
naghizadeh@um.ac.ir
2
استاد گروه علوم قرآن وحدیث دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
فاطمه
ترابی
tf.torabi@gmail.com
3
دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
ـ ابنبابویه، محمد بن على. (1362). الخصال، قم: جامعه مدرسین.
1
ـ ـــــــــــــــــــــــــ. (1413 ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
2
ـ ابن داودحلى، حسن بن علی. ( 1383 ق). رجال ابن داود. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
3
ـ ابن غضائرى احمد بن حسین. ( 1364ق). رجال ابن الغضائری. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
4
ـ ابن منظور، محمد بن مکرم. ( 1414 ق). لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
5
ـ انصاری، شیخ مرتضى. ( 1419ق). فرائد الأصول. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
6
ـ براتی، مرتضی. (1394) .اصول فقه آموزشی- کاربردی.ج3. تهران: فکرسازان.
7
ـ برقى، احمد بن محمد بن خالد. (1383 ق). رجال البرقی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
8
ـ حلى، حسن بن یوسف. (1411ق). خلاصه الرجال العلامة الحلی. قم: دار الذخائر.
9
ـ خویی، سید ابوالقاسم. (1410ق). معجم رجال الحدیث. قم: مرکز نشر آثار شیعه.
10
ـ دلبری، سیدعلی. (1386). مبانی رفع تعارض اخبار از دیدگاه شیخ طوسی در استبصار. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
11
ـ شهید ثانی، زین الدین بن علی. (۱۴۰۸ق).الرعایه فی علم الدرایه. قم: مکتبه آیهالله المرعشی.
12
ـ شیخ بهائى، محمد بن حسین عاملی. (1390 ق). الوجیزة فی علم الدرایة. قم: نشر بصیرتى.
13
ـ صادقی، مصطفی. (1394). «شیوههای تشخیص امام در عصر حضور». پژوهشنامه امامیه. دوره 1. شماره2. صص:47-66.
14
ـ صدر، محمد باقر. ( 1986م). دروس فی علم الاصول. قم: موسسه النشر الاسلامیه.
15
ـ صفار، محمد بن حسن. (1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
16
طحان، محمود. (1404ق). تیسیر مصطلح الحدیث. کویت: دار التراث.
17
ـ طریحی، فخر الدین بن محمد. ( 1375). مجمع البحرین. تهران: مرتضوى.
18
ـ طوسى، محمد بن حسن. (1390 ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
19
ـ ــــــــــــــــــــــــ . (1381 ق). الرجال. نجف: انتشارات حیدریه.
20
ـ ــــــــــــــــــــــــ . (1407ق). تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
21
ـ ــــــــــــــــــــــــ . ( بیتا ). الفهرست. نجف: المکتبة المرتضویة.
22
ـ عتر، نورالدین.(1412ق). منهجد النقد فی علوم الحدیث. بیروت: دارالفکر.
23
ـ فیومى، أحمد بن محمد.(1414 ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم: موسسه دار الهجرة.
24
ـ کشى، محمد بن عمر.(1348). رجال الکشی. مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
25
کلینى، محمد بن یعقوب.(1407ق). الکافی.تهران: دار الکتب الإسلامیة.
26
ـ ــــــــــــــــــــــ . (1375). اصول الکافی. ترجمه محمد باقر کمره ای. قم: اسوه.
27
ـ مازندرانى، محمد صالح.(1382 ق). شرح الکافی- الأصول و الروضة. تهران: المکتبة الإسلامیة.
28
ـ مجلسى، محمد باقر.( 1403 ق). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
29
ـ ــــــــــــــــــــ . (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. قم: دار الکتب الإسلامیة،.
30
ـ مسعودى، على بن حسین. ( 1426ق). إثبات الوصیة للإمام علیّ بن أبی طالب. قم: انصاریان.
31
ـ مظفر، محمد رضا. (1370). اصول الفقه. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
32
ـ نجاشى، احمد بن على. (1407ق). رجال النجاشی. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
33
ـ نفیسی، شادی. (1386). درایه الحدیث(بازپژوهی مصطلحات حدیثی در نگاه فریقین). تهران: سمت.
34
ـ هاشمی شاهرودی، محمود. (بی تا). بحوث فی علم الاصول. المجمع العلمی للشهید الصدر.
35
ـ هلالى، سلیم بن قیس. (1405ق). کتاب سلیم بن قیس الهلالی. قم: الهادى.
36