علی اصغر چاهیان بروجنی؛ محمد علی چلونگر
چکیده
در تاریخ میانۀ ایران در نقاطی که سادات حضور داشتند منصب نقیب بر امور مربوط به سادات نظارت میکرد. شهر مشهد یکی از نقاطی است که پس از شهادت امام رضا(ع) گروههای مختلفی از سادات اقامت کردند. متعاقباً نقیبی ...
بیشتر
در تاریخ میانۀ ایران در نقاطی که سادات حضور داشتند منصب نقیب بر امور مربوط به سادات نظارت میکرد. شهر مشهد یکی از نقاطی است که پس از شهادت امام رضا(ع) گروههای مختلفی از سادات اقامت کردند. متعاقباً نقیبی نیز برای نظارت بر امور آنها وجود داشت. از دوران ایلخانی و به ویژه دورۀ غازان(703-694ق) نقیب سادات تبدیل به نقیب مشهد شد. در دورۀ تیموری از یک سو شهر مشهد رو به گسترش نهاد و از سوی دیگر با فضایی که برای عملکرد آزادنهتر شیعیان تا شکلگیری دورۀ صفوی فراهم شد سادات و نقبا در مشهد از نقش و کارکرد گستردهتری برخوردار شدند. بنابراین نقش نقیبان در این دوره در ادارۀ شهر مشهد و حرم مطهر قابل توجه است. این پژوهش سعی دارد به روش توصیفی تحلیلی و رویکردی تاریخی با تکیه بر مطالعات کتابخانهای، نقش نقیبان را در گسترش فرهنگ رضوی، وظایف و پیامدهای عملکرد آنها را در دورۀ مد نظر بررسی و واکاوی کند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که نقیبان ضمن آنکه وظایف پیشین خود همچون ادارۀ حرم امام رضا(ع) و سرپرستی سادات مجاور مرقد امام رضا(ع) و ساکن در شهر را حفظ کردند، زعامت شهر مشهد را نیز در دست داشتند. نقیبان با برقراری مناسبات و همگرایی با حاکمان سیاسی زمانۀ خود و جلب حمایت آنها، شرایط ترویج فرهنگ زیارت امام رضا(ع) را علاوه بر گسترش تشیع فراهم میکردند و با ایفای نقش در ادارۀ حرم امام رضا(ع)، باعث پیشرفت حرم مطهر، ترویج فرهنگ رضوی و همچنین توسعۀ شهر مقدس مشهد میشدند.