نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

چکیده

امام رضا (علیه‎السلام) در برابر طاغوت‌های استبدادی و فکری زمانه ایستادگی کرده و آزاداندیشی و آزادی‌خواهی از جلوه‌های پایداری در سیمای مبارزاتی حضرت است. آشنایی شاعران دوران دفاع مقدّس با سیمای مبارزاتی امام رضا (علیه‎السلام) و آموزه‌های رضوی مبتنی بر فرهنگ پایداری از رخدادهای اثرگذاری است که مبانی و محتوای شعر دفاع مقدّس را بازآفرینی کرده ‌است؛ چنان‎که سیمای امام رضا (علیه‎السلام) را با تکیه بر جلوه‌های پایداری در فرهنگ، اندیشه و آموزه‌های در شعر خود بازنمایی کرده‌اند. شعر دفاع مقدّس از الهامات شاعرانه‌ای بهره‌مند است که بخشی از آن برگرفته از فرهنگ و آموزه‌های رضوی است. جستار پیش روی با هدف تبیین جلوه‌های پایداری با تکیه بر فرهنگ و آموزه‌های رضوی در شعر دفاع مقدس با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی انجام شده ‌است. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد که سیمای مبارزاتی امام رضا (علیه‎السلام) در آیینة شعر دفاع مقدّس پژواکی ویژه دارد و جلوه‌هایی از استقامت و پایداری، شجاعت و شهامت، غربت و شهادت حضرت در این گونة شعری بازتاب یافته که الگویی ارزنده و الهام‌بخش برای رزمندگان دوران دفاع مقدّس بوده ‌است.

کلیدواژه‌ها

- ابن بابویه، ابوجعفرمحمدبن‎علی. (1378ق). عیوناخبارالرضا (ع). به کوشش: محمد البدراوی. مترجم: آقانجفی اصفهانی. چاپ اول. قم: پیام علمدار.
- امیری خراسانی، احمد و آخشن، قدرت. (1391). «اسوه‌های مذهبی در شعر دفاع مقدس». ادبیات پایداری. سال چهارم. ش7. صص: 29- 58.
- امیری خراسانی، احمد و هدایتی، فاطمه. (1393). «ادبیات پایداری؛ تعاریف و حدود». ادبیات پایداری. ش10. صص: 23- 42.
- امیری خراسانی، احمد. (1390). «بررسی انتظار به‌عنوان عنصر پایداری با تکیه بر شعر قیصر امین‌پور و سلمان هراتی». ادبیات پایداری. سال سوم. ش5 و 6. صص: 1- 26.
- امین‌پور، قیصر. (1392). تنفس صبح. چاپ 8. تهران: سروش.
- بابلی، کورش. (1388). «نقش امام رضا (ع) در فرهنگ و تمدن تشیع و ایران». پیام. ش98. صص: 132- 151.
- باروتیان، حسن. (1387). شخصیتپردازی در داستانهای کوتاه دفاع مقدس. چاپ اول. تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.
- براتی‌پور، عباس. (1389). تا طلوع گل سرخ. چاپ اول. تهران: تکا.
- ترابی، ضیاء‌الدین. (1380). «نگاهی به نوسروده‌های دفاع مقدس». فصلنامه ادبیات پایداری. ش29. صص: 68- 73.
- حسینی علایی، محمدناصر. (1382). «سیره معصومین: امام رضا (ع)». مجله رشد آموزش معارف اسلامی. ش51. صص:13- 19.
- حسینی، حسن. (1363). همصدا با حلق اسماعیل. چاپ اول. تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
- سلمانی رحیمی، امیر. (1391). «جلوه‌هایی از شجاعت امام علی بن موسی الرضا (ع)». مشکوه. ش116. صص: 34- 46.
- شاهرخی، محمود. (1367). تجلی عشق. چاپ اول. تهران: کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و 36 هزار شهید استان تهران.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1376). آیینهای برای صداها. چاپ سوم. تهران: سخن.
- شفیعی، سیدضیاءالدین. (1387). خیالهای شهری. چاپ اول. تهران: تکا.
- شکارسری، حمیدرضا. (1392). عاشقانههایی برای دشمن. چاپ اول. تهران: فصل پنجم.
- صرفی، محمدرضا و هاشمی، سیدرضا. (1390). «دفاع مقدس، تعهد و تحول در شعر قیصر امین‌پور». ادبیات پایداری. سال دوم. ش4 و 3. صص: 323- 346.
- صفارزاده، طاهره. (1391). مجموعه اشعار. چاپ اول. تهران: پارس کتاب.
- علوی‎مهر، حسین. (1385). «منزلت امامان شیعه (ع) و چگونگی حسابرسی مردم در قیامت». فصلنامه شیعهشناسی. سال چهارم. ش16. صص: 36- 55.
- علی‌پور، پوران. (1390). «نشانه‌شناسی هیپوگرام مفهومی شهادت در شعر دفاع مقدس». ادبیات پایداری. ش3 و 4. صص: 379- 406.
- غنی‌پور ملکشاه، احمد و خلیلی، احمد. (1391). «تحلیل مؤلفه‌های ادبیات پایداری در اشعار طاهره صفارزاده». ادبیات پایداری. سال چهارم. ش7. صص: 139- 176.
- فضل‌الله، محمدجواد. (1377). تحلیلی از زندگانی امام رضا (ع). مترجم: سیدمحمدصادق عارف. مشهد: آستان قدس رضوی.
- قاسم‌زاده، سیدعلی؛ ذبیح‌نیا، آسیه و جمال‌زهی، فرخنده. (1393). «بینامتنیت تلمیح در شعر شاعران دفاع مقدس». ادبیات پایداری. ش11. صص: 356-333.
- کلینی، محمدبن‎یعقوب. (1362). اصول کافی. ج 2. چاپ اول. تهران: نور.
- مجلسی، مولی‌محمدباقر. (1372). بحارالأنوار. ج 45. چاپ اول. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- موسوی گرمارودی، علی. (1393). گوشواره عرش. چاپ چهارم. تهران: سورة مهر.
- میرحسینی، سیدمحمد. (1390). «استقامت و پایداری در قرآن». ادبیات پایداری. سال دوم. ش3 و 4. صص: 590- 610.
- هراتی، سلمان. (1380). مجموعه کامل شعرهای سلمان هراتی. چاپ سوم. تهران: دفتر شعر جوان.