2024-03-29T17:15:34Z
http://www.farhangerazavi.ir/?_action=export&rf=summon&issue=13804
فرهنگ رضوی
فرهنگ رضوی
2345-2560
2345-2560
1398
7
28
بررسی گزاره «إِذَا کَذَبَ الْوُلَاةُ حُبِسَ الْمَطَرُ...» در حدیث رضوی
محمد ابراهیم
روشن ضمیر
علی اکبر
حبیبی مهر
فهم درست روایات معصومان (ع) بهعنوان مهمترین رسالت حدیثپژوهان، تنها با نگاه همهجانبه به آنها و با درنظرگرفتن اموری مانند تشکیل خانوادۀ حدیثی، عرضه بر قرآن، درنظرداشتن سنن الهی، تجربیات بشری و... امکانپذیر است. بسیاری از خطاها و لغزشهای معرفتی ناشی از نبود نگاه جامع به مجموعه منابع دینی (کتاب، سنت و عقل) است. این جستار با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانهای و بهره گیری از تجربیات بشری، بر آن است که فراز «إِذَا کَذَبَ الْوُلَاةُ حُبِسَ الْمَطَر» در یکی از روایات منسوب به حضرت علیبن موسیالرضا (ع) را بررسی کند. این حدیث که از نظر سندی معتبر ارزیابی میشود، دروغگویی حاکمان جامعه را یکی از عوامل نباریدن باران معرفی میکند. این نوشتار در پی آن است به این سؤال پاسخ دهد که چرا بهخاطر گناه گروهی اندک، انسانها و موجودات بسیاری که هیچ نقشی در آن گناه نداشتهاند، باید مجازات شوند. آیا میتوان افراد را بهخاطر گناه دیگران مؤاخذه کرد؟ تحلیل این فقره از روایت با تشکیل خانوادۀ حدیثی و عرضه بر قرآن، این نتیجه را بهدست میدهد که هر کس مسئول رفتار خویش است و گناه کسی به پای کس دیگر نوشته نمیشود. بنابراین، اگر مردمی بهخاطر گناه حاکمان دچار تنگنای معیشت میشوند، از آن جهت است که به وظیفۀ خود در برابر حاکمان عمل نکردهاند و با سکوت تأییدآمیز خود، در رفتار ناپسند آنان شریک هستند.
خشکسالی
حدیث رضوی
نباریدن باران
دروغگویی حاکمان
وظیفه مردم در برابر حاکمان
2019
12
22
9
27
http://www.farhangerazavi.ir/article_101590_e36a3d0cb1c0f3178eee6c48db39d62b.pdf
فرهنگ رضوی
فرهنگ رضوی
2345-2560
2345-2560
1398
7
28
امام و امامت در گفتمان امام رضا (علیه السلام)
حسن
بشیر
این مقاله در صدد آن است که دیدگاههای کلان نظری و فرانظری مطرح شده در خطبه امام رضا (علیهالسلام) در حوزه امام و امامت را با روش تحلیل گفتمان به شیوه «پدام» مطالعه و بررسی کند. کشف دالهای اساسی مرتبط با بحث امامت، حاکمیت و حکومتداری در این خطبه، بیانگر دیدگاههای نظری و فرانظری آن امام معصوم (علیهمالسلام) بر اساس اصول اسلامی و قرآنی است. گفتمان امام و امامت از منظر امام رضا (علیهالسلام) با مفصلبندیهای گوناگون و با ایجاد روابط بینامتنی میان این گفتمان و گفتمانهای حاکم بر روایات و بیانات پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) و سایر امامان معصوم (علیهمالسلام) بیانگر وجود یک «نظریه کلان امامت» در حوزه حاکمیت اسلامی است که امام را فردی می داند که باید دارای چهار ویژگی «منصوب خداوند»، «حاکم جامعه اسلامی»، «رهبر جهانی» و «منجی بشریت» باشد. اگرچه این چهار ویژگی در زمان یازده امام معصوم (علیهمالسلام) بهدلیل شرایط نامطلوب بهطور کامل محقق نشدهاند، در دوره امام دوازدهم، حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه)، همه این ویژگیها بهطور کامل ظهور خواهند یافت.
امام رضا (علیهالسلام)
امام
امامت
حاکمیت اسلامی
تحلیل گفتمان پدام
2019
12
22
29
57
http://www.farhangerazavi.ir/article_101592_502d918b8a05dc8c8c89c84982685a6e.pdf
فرهنگ رضوی
فرهنگ رضوی
2345-2560
2345-2560
1398
7
28
کاربست نظریه نشانهشناسی مایکل ریفاتر در تحلیل شعر « شبی در حرم قدس» رهی معیری
اسماعیل
آذر
نشانهشناسی به مطالعۀ نظاممند عواملی میپردازد که در فرایند رسیدن به دلالتهای موجود در یک متن، اثرگذارند. نظامهای نشانهای از جمله زبانها، رمزگان و نظامهای علامتی در حیطۀ نشانهشناسی عمل میکنند. راهبرد نشانهها از وجود تعامل اجزای یک متن با کلّیت به کشف شبکۀ ساختاری میانجامد. بههمین دلیل، ریفاتر برای نیل به دلالتها، دوگونه خوانش را پیشنهاد میکند: خوانش خطّی یا دریافتی (Heuristic) و دیگری خوانش پسکُنشانه (Retroactive). خواننده در خوانش نخست، برداشتی سطحی از مفهوم متن بهدست میآورد ولی در خوانش دوم پس از مشخصکردن عوامل غیردستوری (Ungrmmatically) میتواند از طریق چارچوبهای انباشت و خوشههای تداعیگر توصیفی، به لایههای پنهان متن دست یازد. مسئله تحقیق نیز کشف ارتباطهای پنهان و دلالتهای شاخص متن است. در شعر رهی معیّری، شاعر با مشکلی مواجه میشود؛ برای حلّ آن تلاش میکند و راه بهجایی نمیبرد. دست تمنّا بهسوی حضرت امام رضا (علیهالسلام) برمیدارد و درخواستش اجابت میشود. شعری میسراید که مضمون آن برگرفته از درون شاعر است. در نتیجه، شبکۀ ساختاری متن به سه دلالت راه مییابد: تمنّای شاعر، اجابت آن و حلّ مشکل.
نشانهشناسی
ریفاتر
انباشت
دلالت
منظومههای توصیفی
2019
12
22
59
76
http://www.farhangerazavi.ir/article_101593_ccf0a4ffc62fbd44a7a442b295a373f8.pdf
فرهنگ رضوی
فرهنگ رضوی
2345-2560
2345-2560
1398
7
28
ضریح نگین نشان مرقد امام رضا (علیهالسلام)؛ موقوفهای از دورۀ افشاریه
سعیده
جلالیان سده
ضریح نگیننشان، یکی از چند ضریح نصبشده بر مرقد مطهر رضوی است که تاریخ ساخت آن به دورۀ افشاریه میرسد. با وجود قدمت طولانی، تاکنون دربارۀ این ضریح، پژوهش مستقل و دقیقی مبتنی بر مستندات علمی به انجام نرسیده است. این پژوهش میکوشد با بهرهگیری از ظرفیتهای اطلاعاتی موجود و استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، ضمن تشریح ویژگیهای این ضریح، به ابهامها و پرسشهای مطرح در زمینۀ تاریخ ساخت، تاریخ وقف و بانی نصب ضریح مرصّع، پاسخ مستدل دهد. یافتههای این پژوهش نشان میدهد اگرچه روایت منابع تاریخی بر وقف و نصب این ضریح توسط سیدمیرزا محمد (شاهسلیمان ثانی) تأکید دارد؛ بررسی و انطباق این روایات با دیگر منابع و مستندات تاریخی، بر این نظر قوّت میبخشد که ضریح مرصّع در ابتدا برای مقبرۀ نادرشاه ساخته شده امّا پس از فوت وی در دورۀ اوّل حکومت نوهاش، شاهرخ افشار (1161-1163ق) به حرم رضوی منتقل و توسط وی بر مضجع مطهر رضوی وقف و نصب گردیده است.
ضریح نگیننشان
مرقد رضوی
حرم امام رضا (علیهالسلام)
دورۀ افشاریه
موقوفات.
2019
12
22
77
109
http://www.farhangerazavi.ir/article_101594_a3fa5be81dd5b1f8af5890c7ff226054.pdf
فرهنگ رضوی
فرهنگ رضوی
2345-2560
2345-2560
1398
7
28
روششناسی تفسیر آیات متشابه در روایات رضوی
علی
نصیری
محمد حسین
نصیری
حمید
کریمی
محمد رضا
ملکی دیزینی
وجود آیات متشابه که از واقعیتهای مورد اذعان خود قرآن است، بهخاطر طبیعت متشابهبودن مدالیل آنها، زمینه را برای تأویل نادرست و کژتابیهای فکری و رفتاری فراهم می آورد که از منظر قرآن با ارجاع آنها به آیات محکم و نیز مراجعه به اهل بیت (علیهمالسلام)، میتوان تأویل صحیح از آنها را بهدست داد. از سوی دیگر، بخشی از روایتهای تفسیریِ موجود از امام رضا (علیهالسلام) به تاویل آیات متشابه اختصاص یافته است که با واکاوی آنها می توان هشت روش را برای بهدستدادن تأویل صحیح برشمرد که عبارتند از: 1. استفاده از برهان عقلی 2. بهرهجستن از سیاق آیات 3. بهرهجستن از دلالت سایر آیات 4. تأکید بر قاعده «ایاک اعنی و اسمعی یا جاره»5. استناد به وحی بیانی 6. استفاده از روایات نبوی و ولوی 7. استفاده از تاریخ صحیح 8. استفاده از ادبیات قرآنی. نگارندگان در این مقاله پس از ارائۀ مفهوم لغوی و اصطلاحی دو واژه «تأویل» و «متشابه»، با ارائۀ نمونههای مختلف از روایات امام رضا (علیهالسلام)، این هشت روش را بررسی کرده اند. از بررسی این روشها بهدست میآید که در مرحلۀ نخست، امام رضا (علیهالسلام) بر حساسیت تفسیر آیات متشابه و لزوم مراجعه به اهل بیت (علیهمالسلام) در این زمینه تأکید فرموده و در مرحلۀ دوم امعان توجه به قراین داخلی آیات همچون سیاق و قراین بیرونی همچون براهین عقلی و رهنمون روایات صحیح را در بهدست دادن تفسیر صحیح از آیات متشابه کارآمد میداند.
تاویل
متشابه
امام رضا (علیهالسلام)
سیاق آیات
وحی بیانی
روایات نبوی
2019
12
22
111
134
http://www.farhangerazavi.ir/article_101660_e56defe36b65149ab187a8810c5ff515.pdf
فرهنگ رضوی
فرهنگ رضوی
2345-2560
2345-2560
1398
7
28
پیوند معنوی پادشاهان صفوی با امام رضا (علیهالسلام)
مهدی
دهقانی
توسل و طلب امداد فرمانروایان، عالمان، صوفیان و سایر اقشار جامعه به امامان شیعه (علیهمالسلام) و سایر بزرگان دین، سنتی تاریخی و متداول بود که در دورۀ سلطنت فرمانروایان صفوی که دارای تباری صوفیانه و مدعی انتساب به ائمه معصومین (علیهمالسلام) بودند، بهنحو برجستهتری جریان یافت زیرا مریدان و لشکریان قزلباش نیز با توجه به سنت صوفیانۀ مرشد کاملِ طریقت صفویه اعتقاد راسخی به کرامات بزرگان دین داشتند. به همین جهت، پژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخ به این پرسش است: پادشاهان صفوی چه پیوند معنوی با امام رضا (علیهالسلام) داشتند؟ برای پاسخگویی، با بررسی مقولههایی مانند سنّت توسل شاهان صفوی به کرامات روحانی بزرگان دین از جمله امام هشتم شیعیان، بهویژه به هنگام رویاروییهای نظامی، به این برآورد میرسیم که شرایط متنوعی چون موقعیت ویژۀ مزار امام رضا (علیهالسلام) در مسیر راههای منتهی به کشورهای غالبا متخاصم ازبکان و گورکانیان هند و همچنین عدم دسترسی دائمی و مستقیم حکومت صفوی به مرقدهای ائمه شیعه (علیهمالسلام) در عتبات موجب شده بود تا بهفرمان پادشاه صفوی، نذورات و صدقات فراوانی برای اقدامهای مذهبی و عمرانی متعدد در قالب سرکار فیض آثار انجام شود که کارویژههای مذهبی مختلفی برای فرمانروایان صفویه ازجمله برگزاری دعای ولینعمت با حضور عالمان برجسته و شخصیتهای سیاسی ـ نظامیِ تبعیدشده و همچنین مناقشات مذهبی با عالمان ازبک داشت. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحقیق تاریخی و شیوۀ جمعآوری دادههای کتابخانهای از منابع دستاول تاریخی، پس از توصیف و طبقهبندی تحولات مرتبط با طلب کرامات روحانی و اقدامهای مذهبی فرمانروایان صفوی در مرقد امام هشتم شیعیان، به تحلیل و تفسیر این ویژگیها و تأثیرهای آن بر شرایط سیاسی ـ نظامی حکومت صفوی میپردازد.
پادشاهان صفوی
امام رضا (علیهالسلام)
کرامات
سرکار فیض آثار
نذورات
2019
12
22
135
155
http://www.farhangerazavi.ir/article_101662_1c9ab0eb5430d5e53f22f9e4d882279f.pdf
فرهنگ رضوی
فرهنگ رضوی
2345-2560
2345-2560
1398
7
28
روشهای تربیتی فرهنگسازی اقامۀ نماز در سیرۀ رضوی
محمد
سبحانی یامچی
دوران امامت و رهبری امام رضا (علیهالسلام) با تهدیدهای فرهنگیِ اندیشه نابمحمدی و اعتقادات مسلمانان همزمان بود، بهطوریکه ترجمه کتابهای یونانی و هندی برای ترویج افکار الحادی و ضدّاسلامی، همچنین تبلیغ سران سایر ادیان، تحریف و جعل احادیث و ظهور فرقههای مختلفی چون غلات، مفوضه، مشبهه، مجسمه و... عصر ایشان را با بحرانهای اعتقادی و فرهنگی روبهرو ساخته بود. حضرت در چنین فضایی سعی کرد تا با اصلاح عقاید، باورها و نگرشها و نهادینهسازی و فرهنگسازی اجرای اوامر و دوری مردم از نواهی شارع مقدس اسلام، زمینههای کمال و سعادت آنان را فراهم کند. نماز یکی از فرایضی است که امام برای اقامۀ صحیح و پالایش آن از خرافات و تحریفات با سیرۀ رفتاری و گفتاری، سعی در فرهنگسازی آن در جامعه داشت. این نگاشت به روش توصیفیـتحلیلی، ضمن بررسی فرمایشها و سیرۀ رفتاری حضرت رضا (علیهالسلام)، روشهای تربیتی اتخاذ از آن را مدلی جهت فرهنگسازی نماز در جامعه اسلامی میداند. نتایج مقاله نشانگر آن است که با کاربست روشهای تربیتی اسوهسازی و اسوهمداری، تبشیر و تشویق، انذار و بیمدادن، جلب توجه، اعطای بینش، روش غیرمستقیم و... در زندگی میتوان با تأسّی به امام رضا (علیهالسلام) نماز را در جامعۀ دینی بهصورت یک فرهنگ نهادینه کرد.
سیرۀ گفتاری امام رضا (علیهالسلام)
اقامۀ نماز
فرهنگسازی
روشهای تربیتی
سیره رضوی
2019
12
22
157
186
http://www.farhangerazavi.ir/article_101663_bf3d7061f1d54c8bfef6edb3d50c058f.pdf
فرهنگ رضوی
فرهنگ رضوی
2345-2560
2345-2560
1398
7
28
قدرت نرم در سیرۀ رضوی
ناصر
جمالزاده
حامد
کیانی مجاهد
محمد
حکیمی
«قدرت نرم» کلیدواژهای اساسی در واژگان علوم سیاسی معاصر است که کاربست و مفهوم آن سابقهای طولانی دارد و در سیرۀ معصومان و بزرگان دین مبین اسلام بهکرّات نمونههای توجه و کاربست آن مشاهده میشود. در این میان، سیرۀ فردی و حکومتی حضرت امام علی بن موسیالرضا (علیهماالسلام) مشحون از مواردی است که عنایت ویژۀ ایشان به این مفهوم سرنوشتساز را چه در دوران پیش از ولایتعهدی و چه پس از آن نشان میدهد. نگاشتۀ حاضر تلاشی در راستای تبیین اصول، ابزارها و نمونههای کاربست قدرت نرم در سیره امام رضا (علیهالسلام) است که کوشیده جامعیت این مفهوم در قول و فعل این امام همام (علیهالسلام) را درخور استعداد خود به تصویر بکشد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که توحید، امامت و عدالتِ در امتداد نبوت، اصول بنیادین قدرت نرم رضوی را شکل میدهد و تقیه، مناظره و معجزه در زمره مهمترین ابزارهای مورد استفادۀ حضرت در حوزۀ اعمال قدرت نرم است. همچنین، بر مبنای این اصول و ابزارها و در چارچوب نقشۀ راهِ ارائهشده، میتوان کاربست قدرت نرم رضوی در قبال شیعیان امامیه، علمای سایر ادیان، غالیان و حکومت مأمون عباسی بهعنوان نمونههایی گویا برای تشریح منظومه قدرت نرم رضوی را تبیین کرد و از مجرای واکاوی آنها جایگاه والای بهرهگیری از قدرت نرم از منظر امام رضا (علیهالسلام) را بر مبنای شواهد تاریخی ضمن استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی نشان داد؛ کاربستی که خود از گستردگی مبارزه نرم حضرت رضا (علیهالسلام) با دستگاه خلافت حکایت دارد.
قدرت نرم
امام رضا (علیهالسلام)
سیره رضوی
ولایتعهدی
مأمون عباسی
2019
12
22
187
217
http://www.farhangerazavi.ir/article_101664_315fc94b4ed2941446631e25027fb300.pdf