نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)

3 کارشناسی ارشد معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

حکمرانی و حکومت مطلوب همواره موضوع بحث تشیّع بوده است. مذهب تشیّع برای تبیین حکومت مطلوب دینی به ثقلین رجوع کرده و تلاش داشته تا پس از مطالعه کتاب وحی و تبیین مفاهیم حکمرانی در آن، مؤلفه‌های حکومت مطلوب را از سیره اهل‌ بیت (علیهم‎السلام) استخراج کند. از دوران‎های مهم جهت استخراج مهم‌ترین مؤلفه‌های حکومت مطلوب دینی دوران ولایتعهدی امام رضا (علیه‎السلام) است. حضرت رضا (علیه‎السلام) تلاش داشتند تا احکام اسلامی را در دوران ولایتعهدی خود اجرا کنند. این پژوهش در پی پاسخگویی به این سؤال است که مهم‌ترین مؤلفه‌های حکومت مطلوب از منظر حضرت رضا (علیه‎السلام) چیست؟ مسئله اصلی پژوهش این است که امام رضا (علیه‎السلام) در دربار عباسی، چه مؤلفه‎هایی را برای حکومت اسلامی مدّنظر داشتند؟ پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی‎ـ‎تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به مطالعه دوره‌های مختلف ولایتعهدی ایشان پرداخته و مهم‌ترین مؤلفه‌های حکومت مطلوب از منظر ایشان را استخراج کرده است. روش قصدگرای هرمنوتیک اسکینر چارچوب نظری این پژوهش را تشکیل می‌دهد که بر طبق آن زمانه حضرت رضا (علیه‎السلام) شرح داده شده، سپس مفاهیم مهمّ حکومت مطلوب از منظر امام رضا (علیه‎السلام) تبیین شده است. البته، باید به این نکته اشاره داشت که مهم‎ترین مؤلفه‌های حکومت مطلوب از منظر ایشان که در این مقاله بیان شده، صرفاً مؤلفه‎های احتمالی مدّنظر نویسندگان پژوهش حاضر از دیدگاه امام رضا (علیه‎السلام) است وگرنه ایشان هیچ‎گاه به‎صورت مستقیم چنین مؤلفه‌هایی را برای حکمرانی مطلوب اسلامی بیان نکرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

ـ ابن بابویه، محمدبن علی. (1378). عیون اخبار الرضا. تهران: جهان.
ـ ــــــــــــــــــ . (1372). عیون اخبارالرضا(ع). مترجمان: علی‎اکبر غفاری و حمیدرضا مستفید. تهران: شیخ صدوق.
ـ احمدنژاد، امیر؛ حاجی‎اسماعیلی، محمدرضا و محمدزاده، عاطفه. (1394). «سبک زندگی سیاسی امام رضا (ع) در برخورد با حاکمان». پژوهشهای اجتماعی اسلامی. بهار 1394، ش104. صص:3-34.
ـ افتخاری، اصغر. (1392). «مفهوم سیاست در مکتب رضوی». فرهنگ رضوی. ش3. صص:7-26.
ـ اکبری، امیر. (1390). «واکنش های سیاسی امام رضا (ع) در تقابل با بحران‌های عصر خویش». پژوهشنامه تاریخ. س هفتم. ش 25. صص: 1-32.
ـ امام‌جمعه‎زاده، سیدجواد؛ محموداوغلی، رضا. (1393). «واکاوی مواضع سیاسی امام رضا (ع) در بحران‌های اعتقادی- سیاسی دوره 203- 183 ق». فرهنگ رضوی. ش5. صص:7-31.
ـ برزگر، ابراهیم. (1393). «سیره سیاسی امام رضا (ع) در قبال مأمون». فرهنگ رضوی. ش7.س سوم. صص:7-31.
ـ پاکتچی، احمد. (1392). اندیشههای سیاسی در تعالیم امام رضا (ع)  (مجموعه مقالات). ج 2. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
ـ جمعی ازنویسندگان.(1381).الامام علیبنموسیالرضا (ع). قم: المجتمع العالمی لاهل‎البیت.
ـ خواجه‎سروی، غلامرضا؛ حسینی، سیدجواد. (1393). «تبارشناسی آزاداندیشی در سنّت مردم‎سالاری دینی». فرهنگ رضوی. س دوم. ش هشتم. صص: 79 -104.
ـ درخشه، جلال؛ حسینی‎فائق، محمدمهدی. (1394). «مؤلفه‌های سیاست‎ورزی در سیره امام رضا (ع)». فرهنگ رضوی. س سوم. ش دوازدهم. صص: 7-34.
ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــــ.(1392). «موضع امام رضا (ع) در قبال حرکت‌های سیاسی علویان در زمان عباسیان». فرهنگ رضوی. س اول. ش 4. صص: 25-55.
ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــــ.(1392). «سیره سیاسی امام رضا (ع) در برخورد با حکومت جور (مطالعه موردی ولایتعهدی)». فرهنگ رضوی. س اول. ش 1. صص: 7-32.
ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــــ.(1391). سیاست و حکومت در سیره امام رضا (ع). تهران: بنیاد بین‎المللی فرهنگی هنری امام رضا (ع).
ـ عاملی، جعفرمرتضی. (1365). زندگانی سیاسی امام رضا(ع). بی‎جا: کنگره جهانی امام رضا (ع).
ـ کارخانه، علی. (1392). سیره سیاسی امام رضا (ع) و تحلیل مسئله ولایتعهدی. قم: بوستان کتاب.
ـ مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار (ع). بیروت: دارالاحیاءالتراث‎العربی.
ـ محدث اربلی، ابوالحسن محمدبن عیسی. (1381ق). کشفالغمّة فی معرفةالائمة. تبریز: بنی‎هاشمی.
ـ مرتضوی، سیدخدایار (1388). کاوشی در روش‌شناسی تاریخ اندیشه‌های سیاسی (مطالعه موردی: نقد اسکینر بر روش‌شناسی قرائت متنی). سیاست. بهار 1388. ش9. صص: 285-304.
ـ ـــــــــــــــــــــ (1386). «تبیین روش‌شناسی اندیشه سیاسی از منظر کوئنتین اسکینر». پژوهشنامه علوم سیاسی. زمستان 1386. ش9. صص:159-192.
ـ محمودپناهی، سیدمحمدرضا. (1394). «بررسی روش‌شناسی هرمنوتیک قصدگرای اسکینر». سیاستپژوهی. دوره دوم. ش3. تابستان 1394. صص: 145-178.
- Skinner, Quentin (2002), Vision of Politics, Cambridge:Cambridge University Press.
- Skinner, Quentin (1981), Machiavelli: A very short Introduction, New York: OxfordUniversity Press.
- Tully James (1988), Meaning and Context: Quentin Skinner and his critics, New Jersey, Princeton University Press.