نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی.

چکیده

بارگاه مقدس رضوی هرچند خود منشأ ظهور فرهنگ رضوی و نیز استمرار فرهنگ مودت اهل‎بیت (علیهم السلام) است و در در مقاطع حساس تاریخ، جولانگاه حرکت‌های مذهبیِ بسیار موثر در ثبات و همچنین گسترش فرهنگ شیعه بوده است، لیکن عظمت و شأن این بارگاه چنانکه شایسته است، رعایت نشده است. در این میان، آنچه بیش از همه مشهود است، ضعف آموزش‌های فرهنگی و آداب زیارت حرم حضرات معصومین (علیهم السلام) است. همه ساله خیل مشتاقان زیارت حرم امام رضا (علیه السلام) فرصت بسیار مغتنمی را در اختیار مسئولان و متولیان فرهنگی کشور قرار می دهد که از طرفی عشق و محبت شیعیان زمینه بسیار مساعدی برای فرهنگ‎پذیری ناب قرآنی و اهل بیتی ایجاد می کند که توجه، برنامه ریزی و آموزش‌های لازم، موجب رشد و تعالی فرهنگی و خشنودی اهل بیت (علیهم السلام) و کسب رضایت و توفیق الهی است؛ و از طرف دیگر غفلت از این امر بسیار مهم، تضییع حق اولیاء‎الله و بی‎احترامی به ساحت قدسی این بزرگواران، موجب محرومیت از فلاحت و عدم بهره‎مندی از توفیقات الهی می شود.
این پژوهش با استناد به آیات قرآن و تصریحات معصومین (علیهم السلام) و به روش تحلیلی، در مرحلة اول درصدد تبیین ضرورت شناخت امام معصوم (علیه السلام) و نیاز جدی به ارائه آموزش‎های معرفت‎افزا نسبت به مقام اهل‎بیت (علیهم السلام) و نیز بررسی وجوه مختلف مردم‎شناسی زیارت و تأثیر آن بر فرهنگ عمومی و انسجام اجتماعی است و به صورت خاص، لزوم توجه شایسته به «بایسته‎های فرهنگی و اجتماعی» و رعایت آداب زیارت مرقد مطهر امام رضا (علیه السلام) را بررسی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

ـ قرآن کریم.
ـ نهج البلاغه. (1384). مترجم: محمد دشتی. قم: میراث ماندگار.
ـ آقاجمال خوانساری. محمدبن‎حسین. (1360). شرح غرر الحکم و درر الکلم. تصحیح و تعلیق: میرجلال‎الدین حسینی ارموی. تهران: دانشگاه تهران.
ـ ابن بابویه، محمدبن‎علی‎بن الحسین. (1398ق). التوحید. قم: جامعه مدرسین.
ـ ــــــــــــــــــــــــــ . (1361). معانی الاخبار. قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین
ـ ــــــــــــــــــــــــــ . (1372). عیون اخبار الرضا (ع). مترجم: حمیدرضا مستفید و علی‎اکبر غفاری. چاپ اول. تهران: صدوق.
ـ ــــــــــــــــــــــــــ . (1362). الخصال. قم: جامعه مدرسین.
ـ ــــــــــــــــــــــــــ . (1414ق). من لایحضره الفقیه. چاپ سوم. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
ـ ــــــــــــــــــــــــــ . (1379ق). معانی الاخبار. قم: جامعه مدرسین.
ـ ابن‌حبان، ابوحاتم محمدبن‎حبان. (1393ق). الثقات. هند: مجلس دائرة‎المعارف العثمانیة بحیدرآباد الدکن. مؤسسة الکتب الثقافیة.
ـ ابن‌حجر، احمدبن على‎بن حجر عسقلانى. (1404ق). تهذیب التهذیب. بیروت: دارالفکر.
ـ ابن قولویه، جعفربن‎محمد. (1377). کامل الزیارات. مترجم: محمدجواد ذهنى تهرانى. تهران: انتشارات پیام حق.
ـ ابوالحسنی (منذر)، علی. (1380). «الغدیر» در دانشنامه امام علی (ع). زیر نظر علی‌اکبر رشاد. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
ـ اصفهانیان، کریم و دیگران. (1385). اسناد تاریخی خاندان غفاری. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
ـ امینی، عبدالحسین. (1397ق). الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب. بیروت: دارالکتب العربی.
ـ برقى، احمدبن محمد‎بن خالد. (1371ق). المحاسن. قم: دارالکتب‎الإسلامیه.
ـ بنیانیان، حسن. (1385). مهندسی فرهنگی از نظر تا عمل. تهران: همایش ملی مهندسی فرهنگی.
ـ جوادی آملی، عبدالله. (1406ق). امام على بن موسى الرضا(ع). صحیفة الرضا. انتشارات کنگره جهانى امام رضا (ع).
ـ حاجی ده‎آبادی، محمدعلی. (1385). مدیریت فرهنگی. چاپ سوم. قم: هاجر.
ـ حسینی‎الهمدانی، سیدمحمد. (1380). انوار درخشان در تفسیر قرآن. تهران: کتابفروشی لطفی.
ـ حر، سیدحسین. (بی‎تا). امام رضا (ع) و ایران. تهران: دفتر نشر معارف.
ـ حرّ عاملی، محمد‌بن‎‌حسن‎بن‎علی. (1388ق). تفصیل وسائلالشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. تهران: مکتبةالاسلامیة.
ـ دیلمی، شیخ حسن. (1377). ارشاد القلوب الی الصواب. مترجم: سید عبدالحسین رضائی. تهران: اسلامیه.
ـ روسک، جوزف. (1350). مقدمهای بر جامعهشناسی. مترجم: احمدرضا عزوی‌زاد. تهران: جهاد دانشگاهی.
ـ  شایان‎مهر، علیرضا. (1377). دائرةالمعارف تطبیقی علوم اجتماعی. تهران: انتشارات کیهان.
ـ طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1397ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ طبری آملی، عمادالدین ابوجعفر. (1420ق). بشارة المصطفی لشیعة المرتضی. به کوشش: جواد قیومی اصفهانی. قم: موسسه‎النشر الاسلامی.
ـ طبرسی، امین‎الدین ابوعلی‎الفضل‎بن‎الحسن. (1379ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالاحیا‎ءالتراث العربی.
ـ طبرسی، فضل‎بن‎حسن. (1377). تفسیرجوامع الجامع. تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.
ـ طوسی، ابوجعفرمحمدبن‎الحسن. (1414ق). الامالی. تحقیق: مؤسسه‎البعثه. قم: دارالثقافه.
ـ عبدالباقی، محمدفؤاد. (1369). المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم. چاپ نهم. تهران: اسماعیلیان.
ـ کلینی، ابوجعفرمحمدبن یعقوب. (1362ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامی.
ـ کوئن، بروس. (1388). درآمدی بر جامعهشناسی. مترجم: محسن ثلاثی. چاپ هجدهم. تهران: توتیا.
ـ محمدی ری‎شهری، محمد. (1375). میزان الحکمه. چاپ اول. قم: دارالحدیث.
ـ فیض کاشانی، محسن. (1983). المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء. تصحیح: علی‎اکبر غفاری‎صفت. مشهد: بنیاد پژوهش‎های اسلامى آستان قدس رضوی.
ـ قمی، عباس. (1414ق). سفینة البحار و مدینةالحکم و الآثار. قم: اسوه.
ـ مجلسی، محمدباقر. (1405ق). بحارالانوار. چاپ دوم. قم: انتشارات المکتبه‎الاسلامیه.
ـ محسنی، منوچهر. (1365). جامعهشناسی پزشکی. تهران: طهوری.
ـ مکارم شیرازی، ناصر. (1366). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ نائینی، علی‎محمد. (1389). درآمدی برمدیریت فرهنگی. تهران: ساقی.
ـ نیم‎کف، برن. (1349). زمینه جامعهشناسی. مترجم: امیرحسین آریان‎پور. تهران: آوازه.