نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشجوی دکتری مدرسی معارف دانشگاه تهران
چکیده
در نظام معرفتی اسلام، اساسی‌ترین شناخت، شناخت خداوند و مهمترین مبحث در شناخت خدا، توحید است. بنیان عقیدۀ توحیدی انسان، توحید ذاتی است. این عقیده، بر اساس وحدت ذاتی خداوند شکل می‌گیرد. برای درک واقعیت وحدت ذاتی خداوند، بهترین منبع، سخنان اهلبیت (علیهمالسلام) است. پژوهش‌هایی که با عنوان توحید در کلام اهلبیت (علیهمالسلام) انجام شده، یا ناظر به معنای عام آن یعنی خداشناسی است یا اینکه دقت فلسفی لازم را ندارد. پژوهش دقیق فلسفی دربارۀ تبیین وحدت ذاتی خداوند در بیانات حضرت رضا (علیهالسلام) صورت نگرفته است. در این مقاله به این پرسش که «از کلمات امام هشتم (علیهالسلام) چه مطالب و دلایلی درباره وحدت ذاتی خداوند می‌توان استنباط کرد؟» پاسخ داده شده است و با کمک تقسیمهای فلسفی و به روش توصیفیتحلیلی، دو بخش اصلیِ وحدت ذاتی یعنی بساطت مطلق ذات الهی و وحدانیتش از کلمات امامرضا (علیهالسلام) استخراج شده است. در بخش بساطت ذات خدا در کلام حضرت، به سلب جزء و بعض و حدّ و نیز دلایلی بر نامحدودبودن خداوند دست یافتیم. علاوه بر آن، از صمدیت خدا، امتناع تصور حقیقت ذات خدا و عدم قابلیت اشاره ذات او نیز نامتناهی بودن وجود خداوند را تبیین کردیم. سپس با معرفی خداوند بهعنوان تنها موجود نامحدود، یکتایی خدا در بساطت مطلقه‌اش نیز ثابت شد. در بخش دوم نیز به تبیین و اثبات یکتایی ذات الهی، با نفی وحدت عددی و با دلایلی چون «عدم اجماع بر شرک»، «مخلوق بودن ضدیت و مقارنت» و «برهان بسیطالحقیقه» با استفاده از کلام حضرت پرداختیم.
کلیدواژه‌ها
)